‘Individu – wat ons maakt tot wie we zijn’ door Remo Largo lijkt een van de vele oppervlakkige zelfhulpboeken die gretig aftrek vinden. Dat de Nederlandse uitgever een hysterische flaptekst als ‘De befaamde kinderarts Remo Largo bevrijdt ons van prestatiedruk en de drang om onszelf voortdurend te ontwikkelen’ doet het boek geen recht. Maar befaamd ìs Remo Largo. In Duitstalige landen is hij vooral bekend van zijn populairwetenschappelijke boek ‘Babyjahre’ en ‘Kinderjahre’. Hij is in staat om voor een groot publiek aantrekkelijk te schrijven. Als kinderarts, ontwikkelingspsycholoog en wetenschapper werd hij bekend als onderzoeksleider van de Zürcher Longitudinalstudien, een longitudinaal onderzoek dat de ontwikkeling van een grote groep kinderen vanaf hun geboorte tot hun 18e jaar volgt en waaruit een veelvoud aan wetenschappelijke publicaties volgde.
Individu
De oorspronkelijk Duitse titel van het boek ‘Individu – Das passende Leben’ dekt de lading van het boek beter dan de Nederlandse vertaling. Largo is op zijn best als hij schrijft over de ontwikkeling van kinderen. Zonder pedant te worden schrijft hij met veel kennis van zaken over biologische, psychologische en sociale aspecten van de vroege jeugd tot volwassenheid.
Het boek bestaat uit tien hoofdstukken. De meest aansprekende hoofdstukken staan in het eerste deel: over de biologische en sociaal-culturele ontwikkeling van de mens, het samenspel tussen aanleg en omgeving en de ontwikkeling naar individualiteit. Hierin deelt Largo zijn kennis en ervaring als kinderarts en wetenschapper. De stijl is duidelijk en vlot, nooit volgt een droge opsomming van feiten. Zijn argumenten onderbouwt hij met onderzoeksbevindingen die hij in enkele alinea’s samenvat.
Later in het boek volgt een wat krampachtige poging om tot een overkoepelende theorie te komen: het ‘Fitprincipe’. Na een beschrijving van de basisbehoeften van het individu en de verschillende competenties die mensen willen ontplooien betoogt hij dat het individu het leven moet kiezen dat op basis van deze competenties en behoeften bij hem past. Hier komt hij met de theorie van het ‘fitprincipe’. Hoewel zijn theorie goed te volgen is, dringt zich toch de vraag op of er geen alternatieve theorie mogelijk was en waarom hij juist deze theorie kiest? Daarna volgt het hoofdstuk ‘Misfitconstellaties’ waarin hij dit toelicht aan de hand van problemen die een aantal verschillende mensen ondervinden in hun leven.
In het laatste hoofdstuk ‘Omwenteling’ spreekt hij zich uit als cultuurcriticus. Het hoofdstuk heeft een meerwaarde in het betoog, alleen al omdat het zijn brede kennis en ongebreidelde nieuwsgierigheid naar het gedrag en functioneren van de mens in de verschillende levensstadia laat zien. Maar her en der verliest hij zich hier in aannames zonder die, zoals in zijn eerdere hoofdstukken in zijn boek, goed te onderbouwen met argumenten. Zonder blikken of blozen stelt hij dat de mens vroeger in kleine leefomgevingen beter af was en dat de huidige stedelijke en prestatiegerichte maatschappij per definitie slecht is voor de mens. Door de huidige prestatiemaatschappij wordt de mens ongelukkig en bevindt hij zich in een ‘misfitsituatie’. Voor het eerst klinkt hij hier haast wat oubollig. Een gemiste kans. De lijn van zijn betoog naar cultuurkritiek is interessant: hij probeert aan de hand van een disbalans tussen basisbehoeften, competenties en wat er van individuen in hun sociale omgeving gevraagd wordt uit te vinden hoe mensen beter voor zichzelf kunnen zorgen en gezond en gelukkig kunnen leven. Hierin had hij terug kunnen vallen op de sterke eerste hoofdstukken in het boek waarin hij de ontwikkelingsbiologie in de loop van de evolutie gebruikt om de diversiteit en de aanpassingsmogelijkheden van de mens te onderbouwen en te tonen.
Besluit
‘Das passende Leben’ of ‘Individu’ lezen is meer dan de moeite waard. De stijl is prettig en relativerend, nergens wordt de toon betweterig of saai. Remo Largo is in staat om complexe theorieën in enkele alinea’s samen te vatten en ze in zijn betoog in te passen. Daarnaast is het verfrissend om naar de ontwikkeling en het sociale gedrag van de mens te kijken door de ogen van een ervaren kinderarts, ontwikkelingspsycholoog en wetenschapper. Los van een overheersend psychoanalytisch kader, maar met concrete observaties over de menselijke ontwikkeling uit een langlopend onderzoek en de vele publicaties die hieruit voortkwamen de laatste decennia. Hierin toont Largo zijn kennis en ervaring.
Een algemene theorie over de ontwikkeling van de mens en hoe te leven in harmonie met je omgeving is te hoog gegrepen. Uit zijn werk spreekt grote nieuwsgierigheid en mededogen voor de mens, zijn biologische, culturele en sociale ontwikkeling en de relatie met de omgeving. Hij laat je de diversiteit van mensen zien, onderbouwt dat met onderzoeksresultaten en aansprekende voorbeelden. Largo zorgt ervoor dat je ieder mens als een individu ziet met een geheel eigen ontwikkeling in relatie tot afkomst, sociale omgeving en aanleg. En dat ook symptomen en klachten waarmee mensen zich bij kinderartsen, psychiaters of andere specialisten presenteren niet te snel als stoornis moeten worden verklaard, maar heel vaak binnen een normale variatie van de biologische en sociale ontwikkeling passen, zodat naar een op het individu toegespitste oplossing kan worden gezocht.
