Het is februari en de herfst wil maar geen winter worden. Een trui hebben we nauwelijks nodig gehad, laat staan een muts en dikke sjaal. En nu die kou toch niet meer lijkt te gaan komen, mag van mij het voorjaar het overnemen. Of toch niet? De Nederlander Wim Hof – beter bekend als de ‘Iceman’ – is al enkele jaren een pleitbezorger voor meer blootstelling aan kou. Hof zwemt in water met temperaturen rond het vriespunt en heeft een marathon gelopen boven de poolcirkel, in een korte broek! Je lichaam met enige regelmaat blootstellen aan (extreme) kou en daarbij gebruikmaken van bepaalde ademhalingstechnieken levert mogelijk spectaculaire gezondheidsvoordelen op; fysiek en mentaal. De ‘Wim Hof Methode’ (WHM) staat inmiddels ook serieus in de belangstelling van de wetenschap. Kunnen wij wat leren van de Iceman?
Wim Hof is een uitzonderlijke man. Hij heeft meerdere keren laten zien extreme kou te kunnen weerstaan. Zo heeft hij in 2007 geprobeerd om in een korte broek en op sandalen de top van de Mount Everest te bereiken. Op 7400 meter hoogte en bij een temperatuur ver onder het vriespunt, moest hij zijn poging met bevroren tenen staken. Bij eerdere expedities had hij meer succes. Zo zwom hij in 1998 op de Noordpool onder een 40cm dikke ijslaag door. Daarbij had hij alleen een zwembroek aan! Het jaar daarop zwom hij onder vijftig meter poolijs door. In 2007 liep Wim Hof een halve marathon; op blote voeten, boven de poolcirkel en bij een temperatuur tussen de -20 en -30 graden Celsius. Begin 2009 vestigde Hof een wereldrecord door vrijwel naakt en bij -15 graden Celsius de Kilimanjaro (5892m) te beklimmen. Hoe doet hij dat?
Hof is ervan overtuigd dat het mogelijk is om ons autonome zenuwstelsel en immuunsysteem met onze psyché te beïnvloeden. De methode die Hof hierbij hanteert is gebaseerd op een Aziatische meditatietechniek en maakt gebruik van bepaalde ademhalingstechnieken en koude trainingen. Bij deze koude trainingen gaat Hof uit van de overtuiging dat blootstelling aan kou leidt tot het trainen van de bloedvaten. Als bloedvaten worden blootgesteld aan (extreme) kou, zal er vasoconstrictie optreden en daarna relaxatie. Herhaaldelijke vasoconstrictie en dilatatie, geeft een training van de autonome musculatuur rond de bloedvaten. Dit trainingseffect zou dan uiteindelijk leiden tot een beter bloeddrukregulatie en thermoregulatie. Ook claimt Hof dat herhaaldelijke blootstelling aan kou een toename geeft van bruin vet en een betere glucose-regulatie.
Hof heeft zich meerder keren als proefpersoon opgeworpen en door wetenschappers laten onderzoeken. In 2010 werd hij door onderzoekers van het academisch ziekenhuis UMC St Radboud te Nijmegen in een ijsbad ondergedompeld. Terwijl Hof zijn meditatietechnieken toepaste werd er intraveneus endotoxine aan hem toegediend. Dit eiwit uit de membraan van bacteriën geeft vrijwel zonder uitzondering een zeer sterke (systemische) ontstekingsreactie in de mens. Bij Hof gebeurde iets anders; zijn lichaam liet bovengemiddelde cortisolwaarden zien en meerdere onstekingsparameters bleken niet, of veel minder sterk, te reageren in reactie op de endotoxine toediening. Hoewel deze N=1 studie op zichzelf opvallende resultaten opleverde, vonden de onderzoekers het uiteraard nuttig om aanvullend een onderzoek te doen met een interventiegroep (12 WHM getrainde gezonde proefpersonen) en een controlegroep van 12 niet getrainde gezonde proefpersonen. Beide groepen werden middels intraveneuze toediening blootgesteld aan endotoxine van de E. coli bacterie. De interventiegroep deed (WHM) ademhalingsoefeningen. Bij deze hyperventilatie ontstond een hypoxie in de weefsels en een systemische alkalose. Bij deze hypoxie en alkalose steeg de adrenaline concentratie tot (opvallend) hoge niveaus. Echter deze groep vertoonde bij deze hoge adrenalineniveau ‘s veel minder ziekteverschijnselen dan de controlegroep. Uit ander onderzoek zou ook al eens zijn geconcludeerd dat een hoog adrenalineniveau een remmend effect kan hebben op immuunreacties in de acute fase. Zou de WHM inderdaad een gunstig effect hebben op het immuunsysteem?
Hof gaat verder en trekt een link naar de preventie en mogelijk zelfs de behandeling van diverse aandoeningen die in oorzakelijke zin te relateren zijn aan een problematische werking van ons immuunsysteem. Zo ook psychiatrische aandoeningen zoals stemmingsstoornissen, angststoornissen en andere stress gerelateerde psychiatrische klachten en symptomen. Want ook veel psychiatrische stoornissen worden in verband gebracht met een ontregeling van het immuunsysteem. Zo zijn er inmiddels diverse theorieën ontwikkeld over de causale betrokkenheid van immunologische factoren bij de pathofysiologie van stemmingsstoornissen en zijn bij patiënten met stemmingsstoornissen immunologische afwijkingen gevonden. Immunologische factoren zijn (mede) verantwoordelijk voor een deel van de symptomen van stemmingsstoornissen.
Of en in welke mate de WHM en koudetrainingen een bijdrage kunnen leveren aan een mogelijk herstel of reductie van stemmingsstoornissen is onduidelijk en zal zo mogelijk de komende jaren verder moeten worden onderzocht. Hof zou daarover met een aantal psychiaters contacten onderhouden en bezig zijn met het uitzoeken van een geschikte aanpak (al dan niet met bijbehorende farmacotherapie).
Tot die tijd zijn de overtuigingen van Hof voor de serieuze wetenschappers nog zeer speculatief en zijn al te juichende adviezen over het toepassen van de WHM en koude trainingen in de behandelpraktijk van de psychiater zeker nog niet op zijn plaats. Maar toch; ik douche nu al twee jaar geheel koud af en maak daarbij gebruik van de bijpassende ademhalingsoefeningen en het voelt goed. Maar ja, ook dat is een N=1 verhaal!
Literatuur:
Kox M e.a. (2014) Voluntary activation of the sympathic nervous system and attenuation of the innate immune response in humans. www.pnas.org/cgi/doi/10.1073/pnas.1322174111
Kox M e.a. (2012) The influence of concentration/meditation on autonomic nervous system activity and the innate immune response: a case study. Psychosomatic Medicine 74:489-494.
De Jong, K. Hof, W. (2015) Koud Kunstje; wat kun je leren van de Iceman? Uitgeverij Lucht BV, Nederhorst den Berg.
Van Gool, A. Drexhage, H. Immunologische aspecten van psychiatrische stoornissen. In: Timmerman L (red.) Handboek Neurobiologische Psychiatrie. Utrecht: De Tijdstroom; (2004) p.89-108.
