CGT is op lange termijn superieur aan lichttherapie bij seizoensgebonden depressie, blijkt uit studie in the American Journal of Psychiatry.
De dagen worden korter, de bladeren vallen weer van de bomen. Een mooi moment om een studie naar seizoensgebonden depressie (Seasonal Affective Disorder; SAD) te publiceren, dacht het American Journal of Psychiatry vorige week. SAD heeft een prevalentie tot 10%, mogelijk afhankelijk van klimaat en breedtegraad, en treedt vaak op in de herfst en winter als er minder daglicht is.
Lichttherapie, de best bestudeerde behandeling van SAD, is in hoge mate effectief in de acute fase, en heeft derhalve een plaats in alle behandelprotocollen. De laatste jaren is een variant van cognitieve gedragstherapie (CBT) in opkomst, die is toegespitst op behandeling van SAD: CBT-SAD. Terwijl lichttherapie aangrijpt op de chronobiologische ontregeling bij SAD, pakt deze therapie de psychologische kwetsbaarheid aan door middel van psycho-educatie, cognitieve herstructurering en het voorkomen van vermijding door gedragsactivering.
In een recente RCT, ook gepubliceerd in het AJP [link], toonden Rohan et al. aan dat lichttherapie en CBT-SAD in de acute fase even effectief waren: in beide groepen bereikte 47% van de patiënten remissie. De nieuwe studie [link] rapporteert de lange termijn resultaten van deze studie. In deze follow-up studie werden de deelnemers uit eerder genoemde RCT gevolgd gedurende twee winters na de eerste behandeling. In totaal 177 patiënten met een SAD (vastgesteld door middel van een gestructureerd interview [SCID]) werden gerandomiseerd voor lichttherapie (dagelijks 30 minuten na opstaan, 10.000 lux, mogelijkheid tot verlengde behandeling na 6 weken) of CBT-SAD (tweewekelijkse groepssessies, 90 minuten per sessie, gedurende 6 weken). De onderzoekers waren blind voor de behandeling en zagen de patiënten terug in januari of februari van de volgende twee winters. Primaire uitkomstmaat was het al dan niet uitblijven van een recidief depressie (recurrence status), gemeten op de 29-item SIGH-SAD, een gecombineerde lijst met Hamilton Depression Rating Scale-items en atypische depressie items. Secundaire uitkomstmaten waren continue depressiematen (waaronder de BDI-II zelfrapportagelijst) en remissie status.
De resultaten van de studie waren opmerkelijk: zoals gezegd was er geen verschil in effectiviteit tussen de twee behandelingen in de acute fase. Ook de volgende winter was er geen verschil tussen beide behandelingen: de recidiefpercentages waren 29% en 25% voor respectievelijk CBT-SAD en lichttherapie, gecorrigeerd voor een aantal factoren waaronder de behandeling die patiënten op dat moment ondergingen. Pas de tweede winter na de acute behandeling waren er duidelijke verschillen aantoonbaar: de recidiefpercentages waren nu respectievelijk 27% en 46% voor CBT-SAD en lichttherapie.
Post-hoc is ook nog binnen beide behandelgroepen gekeken naar de associatie tussen recurrence status de eerstvolgende en de tweede winter na acute behandeling: Patiënten uit de CBT-SAD groep zonder recidief de volgende winter hadden een ruim vijf maal zo grote kans om de tweede winter ook geen recidief te krijgen vergeleken met de patiënten die wel een recidief hadden de eerstvolgende winter (87,5% versus 15,5%; relatief risico [RR] 5,12). In de groep van de lichttherapie was het RR 1,9 (63,5% versus 30%). Deze resultaten suggereren een duurzamer effect van CBT-SAD dan van lichttherapie. De auteurs melden verder nog dat eerder onderzoek naar effectiviteit van lichttherapie vooral heeft gefocust op korte termijn resultaten en dat de compliance van lichttherapie na remissie en volgende winters slecht is. Ook in deze studie gebruikten veel patiënten de lichtbakken niet meer gedurende de volgende winters, terwijl deze wel beschikbaar waren.
Concluderend is het denk ik nog wat vroeg om de lichtbak op Marktplaats te zetten. De resultaten van deze studie wezen wel duidelijk in de richting van cognitieve gedragstherapie als superieure behandeling voor SAD op lange termijn. Alle studies naar dit onderwerp komen echter nu nog van dezelfde groep, dus replicatie is noodzakelijk. Investeren in therapietrouw bij SAD-patiënten met eerder goed effect op lichttherapie is in ieder geval nuttig, daarnaast is het goed om te weten dat deze nieuwe variant van cognitieve gedragstherapie beschikbaar en veelbelovend is.
