Op woensdag 27 februari werd de documentaire ‘Doodzonde’, met regie door Julia Graevenitz en Menno Visser, gelanceerd op de 7everdieping van de Openbare Bibliotheek Amsterdam. Doodzonde is een indringende documentaire over de zelfmoord van twee jonge mensen met als doel het belang te laten zien van het verbinden van hulpverleners, naasten en familie in de zorg voor mensen met suïcidale gedachten. In deze documentaire blikken familieleden en zorgprofessionals terug op het behandelproces van mensen met suïcidale gedachten, ieder vanuit hun eigen perspectief.
De film laat zien hoe een zus, een docente, een vader en een moeder zich machteloos hebben gevoeld in de zorg voor hun naasten en hoe zij contact en steun gemist hebben. Ook vertellen een psycholoog en een psychiater hoe zij de behandeling met een dodelijke afloop hebben ervaren. Wat mooi is om te zien is dat de hulpverleners hun eigen verhaal rauw en kwetsbaar neerzetten. Zo vertelt de psychiater over hoe moeilijk hij het vond om te kiezen of Michael, een van de hoofdpersonen in de film, van de gesloten naar de open afdeling mocht. Daarnaast vertellen beide hulpverleners over de impact die het overlijden op hen gehad heeft. Mijns inziens onderkent deze documentaire het grote verlies van familieleden, en laat het tegelijkertijd zien hoe een behandelaar, op wie de familie vaak boos is, het verlies ervaart. Meer onderling begrip zal helpen om de samenwerking tussen professionals en naasten te bevorderen.
Menno Visser, een van de documentairemakers, verloor enkele jaren geleden een vriend aan zelfmoord. In het gesprek wat destijds volgde na de zelfmoord tussen familieleden en de hulpverlening zag hij oplopende emoties en ontreddering waarop hij dacht; ‘dit kan anders’.
Naast de documentaire hebben de makers een website ontwikkeld: www.doodzonde.nl. Op deze website staan interviews met onder andere psychiaters, politieagenten, patiënten en familieleden rondom thema’s zoals; waarom naasten niet betrokken worden en emoties na suïcide. Als jonge psychiater vind ik de interviews een welkome aanvulling op mijn eigen proces in het ontwikkelen van een standpunt, het vormgeven van een eigen werkwijze. Wat vind ik eigenlijk van het beroepsgeheim waardoor je een moeder van een suïcidaal kind van 18 geen informatie mag geven en heb ik wel eens een moeilijk gesprek met familie vermeden? Hoe vaak heb ik niet gevraagd aan familieleden om hun oom, partner of kind nog een nachtje bij hen te laten slapen zodat zij niet alleen zijn na een suïcidepoging. Maar heb ik daarbij wel genoeg aandacht gehad voor dat familielid? Zoals Menno Visser vertelt; hem werd gevraagd of hij zijn vriend wilde helpen, maar op een gegeven moment wist hijzelf niet meer hoe ermee om te gaan. Het doel van de website is om tips, ervaringen en visies te delen en daarmee uiteindelijk de zorg voor mensen met suïcidale gedachten te verbeteren en suïcides te voorkomen.
Die middag van de vertoning werd ook een panelgesprek gehouden tussen verschillende spelers in GGZ land waaronder een hoogleraar, familievertrouwenspersoon en crisisdienstverpleegkundige. De hoofdboodschap, namelijk het belang van het betrekken van naasten, staat niet ter discussie. Wel wordt er gesproken over de vele hobbels en valkuilen die ervoor zorgen dat het betrekken van naasten in de praktijk nog te weinig gebeurd. Hobbels die genoemd worden zijn privacy en simpelweg niet de tijd hebben een systeemgesprek op touw te zetten. Als valkuil wordt geschetst: de professional die niet in staat is toe te geven dat familie een noodzakelijke kennisbron is. Ik herken dit ook uit de praktijk; we weten dat familie belangrijk is en helpend kan zijn voor patiënten, maar er is geen duidelijke werkwijze waardoor de hobbels het winnen van die wetenschap. Iedere psychiater krijgt te maken met patiënten met suïcidale gedachten. Daarom is het goed dat we af en toe stilstaan bij onze manier van werken en dat we open staan voor verandering naar aanleiding van ervaringen van naasten en familieleden.
De komende maanden wordt de film op meerdere plekken in Nederland vertoond. Niet alleen hulpverleners, maar ook scholen, lotgenotenorganisaties en familievertrouwenspersonen worden betrokken. Telkens zullen er gesprekken volgen waarin op zoek wordt gegaan naar mogelijkheden om de zorg te veranderen en belemmeringen te overwinnen.
Deze documentaire, een mooi initiatief, is tot stand gekomen met de hulp van Stichting Turning Point en 113 zelfmoordpreventie. Voor toegang tot de video’s op de website is registratie met een e-mailadres nodig.
