Dit artikel werd geschreven door Melanie Lebbink (Coassistent Psychiatrie) en Lineke Tak
Waarom dit onderzoek?
Een kwart van de patiënten met schizofrenie ontwikkelt depressieve klachten. Bijna twee derde (60%) krijgt te maken met negatieve symptomen. Depressieve en negatieve symptomen zijn lastiger medicamenteus te behandelen dan de positieve symptomen van schizofrenie, terwijl patiënten er vaak fors onder lijden. De huidige multidisciplinaire richtlijn Schizofrenie (2012) adviseert in geval van negatieve symptomen om antidepressiva toe te voegen aan antipsychotica (met mirtazapine als eerste keus), of lamotrigine aan clozapine. Ten aanzien van de behandeling van depressieve symptomen doet de richtlijn geen specifieke aanbevelingen.
Onderzoeksvraag
Draagt additie van antidepressiva aan antipsychotica in de behandeling van schizofrenie bij aan 1. minder depressieve symptomen en 2. minder negatieve symptomen? Daarnaast werd onderzocht of het toevoegen van antidepressiva niet leidt tot 3. exacerbatie van psychoses of 4. meer bijwerkingen.
Hoe werd dit onderzocht?
Helfer e.a. hebben een systematische review en meta-analyse uitgevoerd over 82 randomized controlled trials met in totaal 3608 patiënten waarbij toevoeging van een antidepressivum aan antipsychotische behandeling werd vergeleken met een behandeling zonder toegevoegd antidepressivum (placebo of geen extra medicijn). Uitkomstmaten waren verandering in depressieve symptomen, negatieve symptomen, exacerbatie van psychoses en bijwerkingen.
Belangrijkste resultaten
Er was een klein gunstig effect van toevoeging van antidepressiva in de behandeling van schizofrenie op zowel depressieve als negatieve symptomen. Het number-needed-to-treat voor zowel negatieve als depressieve symptomen was 9. Deze effectmaten zijn vergelijkbaar met de effectiviteit van antidepressiva in de behandeling van een unipolaire depressieve stoornis. Voor de behandeling van depressie was er geen verschil tussen de verschillende klassen antidepressiva. Voor negatieve symptomen waren SSRI’s (citalopram, fluxovamine) en mirtazapine effectiever dan andere antidepressiva, ook tricyclische antidepressiva. Behandeling met antidepressiva was effectiever naar mate de depressieve en/of negatieve symptomen ernstiger waren. Er waren geen significante verschillen wat betreft exacerbaties van psychose, het eerder stoppen met de therapie of het aantal bijwerkingen.
Consequenties voor de praktijk
Het toevoegen van antidepressiva, met name SSRI’s of mirtazapine, aan de antipsychotische behandeling van schizofrenie is bij 1 op de 9 patiënten effectief in vermindering van negatieve en/of depressieve symptomen. Er zijn niet meer exacerbaties van psychose of bijwerkingen. Deze additiestrategie kan dus overwogen worden bij een groot deel van de patiënten met schizofrenie. Het gegeven dat het klinische onderscheid tussen negatieve en depressieve symptomen vaak lastig is, hoeft niet van invloed te zijn op het beleid omdat dit niet afdoet aan het te verwachten effect van het toevoegen van antidepressiva.
Referentie
Helfer B, Samara MT, Huhn M, Klupp E, Leucht C, Zhu Y, Engel RR, Leucht S. Efficacy and Safety of Antidepressants Added tot Antipsychotics for Schizophrenia: A Systematic Review and Meta-Analysis. Am J Psychiatry. 2016 Jun 10.
