Als sinds 2011 is de website Sci-Hub online. Er is in verschillende (wetenschappelijke) media al aandacht geweest voor deze site, onder andere naar aanleiding van een rechtszaak tegen de site door Elsevier in 2015. Opvallend genoeg lijkt de site in Nederland nog niet echt aangeslagen. Wat is Sci-Hub en wat moeten we er van vinden?
Knowledge to all, no copyright, open access
Na een stage aan het “Georgia Institute of Technology” in de VS viel het de Kazachstaanse informaticastudente en hackster Alexandra Elbakyan op dat de toegang tot wetenschappelijke kennis, de facto artikelen, ongelijk verdeeld is. Er is een sterke relatie met geografische locatie, sociale status en inkomen. Veel artikelen zijn alleen verkrijgbaar na het betalen van een bedrag rond de $30 of via lidmaatschap van een tijdschrift. Dit terwijl deze artikelen juist de hoeksteen vormen van de wetenschappelijke ontwikkeling. De ongelijke toegang tot kennis is volgens Alexandra, en de inmiddels vele supporters van Sci-Hub, een barrière in de ontwikkeling en breedst mogelijke distributie van kennis en aanleiding tot het oprichten van Sci-Hub. Sci-Hub promoot “open acces” publicatie en maakt tegelijkertijd artikelen achter de zogenaamde “paywalls” beschikbaar voor het grote publiek. Want, zo zegt Sci-Hub: Het achter paywalls beschikbaar stellen van artikelen is niet hetzelfde als “het openbaar maken van kennis” en in strijd met de universele rechten van de mens (VN Mensenrechten declaratie, art 27: to share in scientific advancement and its benefits). Daarnaast kan je bediscussiëren of het vaak met gemeenschapsgelden gefinancierde onderzoek wel rechtmatig kan verdwijnen
Inmiddels is wel duidelijk dat Sci-Hub werkt. Met meer dan 200.000 aanvragen voor artikelen per dag blijkt er een grote groep mensen te zijn die op andere manieren geen toegang had tot deze informatie. Science publiceerde in samenwerking met de oprichtster van Sci-Hub eerder dit jaar een overzicht van de afzetmarkt van Sci-Hub, waarbij Iran, China en India boven aan de lijst staan. Maar interessant genoeg blijken ook de VS (nummer 4) en veel Europese landen hoog in de lijst te staan.
Top 5 gedownloade artikelen via Sci-Hub
1. Full-scale modal wind turbine tests: comparing shaker excitation with wind excitation
7988 downloads
2. Comprehensive, Integrative Genomic Analysis of Diffuse Lower-Grade Gliomas
6117 downloads
3. Photosensitive field emission study of SnS2 nanosheets
2991 downloads
4. Griffiths effects and quantum critical points in dirty superconductors without spin-rotation invariance: One-dimensional examples
2890 downloads
5. Iron deficiency: new insights into diagnosis and treatment
2528 downloads
Hoe werkt Sci-Hub
Sci-hub heeft een ingenieuze methode waarmee zij de wetenschappelijke artikelen weet te verkrijgen en distribueren. Sci-Hub verkrijgt namelijk inloggegevens van (voornamelijk Westerse) Universiteitsbibliotheken in via donateurs, waarmee zij op verzoek van gebruikers artikelen downloaden. Sinds 2013 is er ook een innige samenwerking met Library Genesis (LibGen), een Russische (en mogelijk deels Nederlandse) website met vergelijkbare doelen. Ieder artikel wordt sindsdien eerst gecheckt in de database van LibGen en wanneer nieuwe artikelen worden aangevraagd, gedownload via de eerder genoemde methode en alsnog opgeslagen in de LibGen-database. Hiermee houdt Sci-Hub de toegang tot de inmiddels ruim 50 miljoen artikelen in eigen beheer, in alle velden van onderzoek.
Napster-moment
Maar nu we weten wat Sci-Hub is, wat moeten we er dan van denken? Een ding is zeker, Sci-Hub is niet legaal. In 2015 spande Elsevier, een van de grootste uitgevers wetenschappelijke publicaties met rond de 1 miljard downloads per jaar, een rechtszaak aan tegen Sci-Hub. Elsevier beargumenteerde onder andere verlies te lijden door Sci-Hub. Elsevier won en Sci-hub was tijdelijk uit de lucht. De grote uitgevers geeft aan dat lidmaatschapsgelden nodig zijn om hun kantoren draaiend te houden. Maar net als “the Piratebay”, “Popcorntime” en vergelijkbare initiatieven win je deze strijd niet met een rechtszaak. Inmiddels draait Sci-Hub (op een andere URL) weer volledig.
Wanneer je artikelen over Sci-Hub leest, stuit je vaak op de vergelijking met Napster. Voor de jonge wetenschappers onder ons: Napster is een in 1999 gelanceerde peer-to-peer dienst die het (illegaal) verspreiden van muziek zeer toegankelijk en daarmee ook populair maakte. Napster wordt vaak geassocieerd met de grote veranderingen in de commerciële markt voor muziek. Zonder Napster was er mogelijk nu geen Spotify. De parallel met Sci-Hub is dan ook snel gemaakt. Tot voor kort was wetenschappelijke informatie alleen beschikbaar voor studenten via de universitaire bibliotheken, maar inmiddels is het met de huidige technologie mogelijk deze kennis wereldwijd beschikbaar te maken voor iedereen.
Naar mijn verwachting zullen sites als Sci-Hub een beweging in gang brengen die de toegang tot wetenschappelijke publicaties zal verbeteren. Bijvoorbeeld door het aanpassen van abonnementsgelden naar BNP, zoals ook al bij congressen gebeurd en het opheffen van “handelsbeperkingen” ten aanzien van wetenschappelijke kennis (een van de redenen waarom Iran zo hoog in de lijst staat). Een kleine stap hierin is ook al in Nederland gezet. Per 1 december 2015 is voor financieringsaanvragen bij NWO het een vereiste ook Open Access te publiceren.
