Misschien heb je wel eens gehoord van de STOP-PD trial. Het is een relatief grote multicentrische studie die werd uitgevoerd in de USA (dat land aan de andere kant van het water waar we tot voor kort nog welkom waren). Men vroeg zich in een van de eerste artikels over deze studie af of er meer remissie optrad bij patiënten met psychotische depressie die werden behandeld met een SSRI + een atypisch antipsychoticum dan bij mensen die werden behandeld met antipsychotica in monotherapie (1). Dit bleek inderdaad het geval te zijn, behandeling met sertraline+olanzapine zorgde voor 42% remissie, behandeling met enkel olanzapine voor 24%.
Bij ons is het meer gebruikelijk om een psychotische depressie met enkel antidepressiva te behandelen (en dan bij voorkeur een tricyclisch antidepressivum), om na 4 weken bij onvoldoende resultaat een antipsychoticum toe te voegen (2). Je kan ook meteen starten met de combinatiebehandeling of kiezen voor elektroconvulsietherapie. De vraag is alleen, wat doe je als je patiënt in remissie is? Daarover gaat het recent gepubliceeerde artikel van Flint et al in JAMA psychiatry (3).
Hoe hebben ze het onderzocht?
De patiënten van de STOP-PD trial die sertraline+olanzapine kregen werden na remissie 12 weken lang zo verder behandeld en opgevolgd in de stabilisatiefase. Vervolgens werd gerandomiseerd. In de ene groep werd behandeling met olanzapine verdergezet (N=64, gemiddelde dosis 15 mg per dag), in de andere groep vervangen door placebo (N=62). Alle patiënten bleven hun sertraline verder nemen (gemiddelde dosis van 150mg per dag).
Wat kwam eruit?
Het resultaat van de studie ligt wat in de lijn der verwachtingen. Twintig procent van de mensen in de ser+olz behandelarm herviel in de periode van 36 weken na randomisatie, in de ser+placebo groep was dit maarliefst 55% (zie figuur). Dat brengt de number needed to treat met ser+olz om 1 herval te voorkomen op 2.8. De keerzijde van de medaille: in de ser+olz groep was er gewichtstoename (>3kg), een toename van de buikomtrek en meer parkinsonisme. Het totaal cholesterol daalde in beide groepen, maar duidelijk meer in de placebo-groep. Er was geen significante verandering in HDL en LDL cholesterol, triglyceriden, nuchtere glucose of HbA1c.
Figuur uit Flint AJ, Meyers BS, Rothschild AJ, et al. Effect of Continuing Olanzapine vs Placebo on Relapse among Patients with Psychotic Depression in Remission: The STOP-PD II Randomized Clinical Trial. JAMA – J Am Med Assoc. 2019;322(7):622–31.
Wat betekent dit voor de klinische praktijk?
Hoewel de combinatie van een SSRI met olanzapine misschien niet onze meest gangbare behandeling is voor psychotische depressie, zetten de resultaten van deze studie me wel aan het denken. Na een succesvolle behandeling begin ik persoonlijk meestal eerst met afbouw van de eventuele benzo’s, maar de volgende stap in vereenvoudiging van het medicatieschema is (zeker als een patiënt neveneffecten ervaart zoals gewichtstoename of overmatige slaperigheid) toch een dosisvermindering van de antipsychotica – met in mijn klinische praktijk toch ook geregeld een klinisch herval tot gevolg. Afgaand op de resultaten van deze studie, zouden we de behandeling met antipsychotica dus beter voortzetten, ook na herstel van een psychotische depressie. Van antidepressiva weten we dat we ze minstens een jaar moeten doorgeven, zelfs langer als het geen eerste depressie was. Met antipsychotica tasten we wat betreft de ideale nabehandelduur nog in het duister. Misschien hanteren we, tot wetenschappelijk onderzoek de vraag beter kan beantwoorden, hier voorlopig best dezelfde richtlijnen als bij antidepressiva? Ik ben in het vervolg in elk geval wat terughoudender met het afbouwen van die antipsychotica. Toch zeker het eerste (half) jaar na herstel van een psychotische depressie.
Bronnen
1. Meyers BS, Flint AJ, Rothschild AJ, et al. A double-blind randomized controlled trial of olanzapine plus sertraline vs olanzapine plus placebo for psychotic depression: the study of pharmacotherapy of psychotic depression (STOP-PD). Arch Gen Psychiatry. 2009;66(8):838–47.
2. Richtlijnendatabase – farmacotherapeutische behandeling depressie [Internet].
3. Flint AJ, Meyers BS, Rothschild AJ, et al. Effect of Continuing Olanzapine vs Placebo on Relapse among Patients with Psychotic Depression in Remission: The STOP-PD II Randomized Clinical Trial. JAMA – J Am Med Assoc. 2019;322(7):622–31.
