In de week van 20 februari tot en met 25 februari liep “Het Grote Psychiatrierapport” van De Morgen met een stuk op de voorpagina en een uitgebreider gedeelte in de bijhorende katern. Een maand ervoor toonde de voorpagina van De Standaard reeds de (meest sensationele) resultaten rond isolatie en dwang met een meer summiere verwijzing naar de inspectieverslagen waar beide persgroepen hun informatie uit haalden. De Morgen had duidelijk meer werk in dit project gestoken gezien de vele opiniestukken, individuele verhalen van patiënten/hulpverleners en reacties van psychiaters/psychologen/politici/etc. Ere wie ere toekomt..
Het Grote Psychiatrie rapport omvat de interpretatie van De Morgen van de inspectieverslagen van de psychiatrische instellingen in Vlaanderen (psychiatrische ziekenhuizen, psychiatrische verzorgingstehuizen en de psychiatrische afdelingen in een algemeen ziekenhuis) die gebaseerd zijn op de zelfevaluatie van de instelling en de informatie die de inspecteurs tijdens het bezoek zelf verzamelen. Bij tekortkomingen wordt er een termijn opgelegd waarin deze tekortkoming weg gewerkt moet worden wat in een opvolgingsrapport wordt beschreven. Ook deze opvolgingsrapporten zijn bekeken door De Morgen.
Het Grote Psychiatrie rapport gaat in op 5 knelpunten: Gebrek aan data over effectiviteit van psychiatrische behandelingen, gebruik van isolatie en dwang, gebrekkige financiering, gebrek aan data omtrent gebruik psychofarmacologie, gebrekkige preventie van suicide.
Vooreerst..
Mijn eerste reactie op het verschijnen van dit rapport was “Eindelijk, een maatschappelijk debat op basis van cijfers in plaats van vooroordelen over de psychiatrie”.
In de eerste plaats dank ik dus de persagentschappen die de tijd, energie en fondsen (journalisten worden betaald, weet u wel) voor dit rapport opzij hadden gezet. De patiënten met psychiatrische en psychologische problemen zijn dit waard! Op de tweede plaats dank ik de vele actoren (patiënten, hulpverleners en werknemers van de psychiatrische instellingen, politici, etc) die hebben meegewerkt aan de inspectieverslagen die de basis van dit rapport vormden. Zonder hun inzet en volharding, zonder de tijd, energie en fondsen (activiteiten registeren zichzelf niet, weet u wel) waren deze cijfers er niet geweest.
Iedereen zijn eigen waarheid..
Helaas, in deze tijden van “alternatieve waarheden”, worden cijfers nogal eens gebruikt om het eigen gelijk mee te bewijzen. De die-hard tegenstanders van de psychiatrie gebruiken deze om aan te tonen dat de psychiatrie door en door slecht is en best opgedoekt kan worden. Het alternatief is meestal onduidelijk. Alternatieven worden soms ook voorgesteld als “échte” alternatieven; hoewel deze best complementair (kunnen) zijn aan de psychiatrie.
Het werd ook duidelijk dat er gewoon niet altijd cijfers waren (en zijn) en dat er dus niet over alles zomaar een oordeel geveld kan worden. De eerste titel van het rapport sprak boekdelen: “Worden we beter in de psychiatrie: Geen idee”. In andere landen waar gelijkaardige behandelingen zijn, weten we dat de behandelingen wel succesvol en (zeer) kosten-efficiënt kunnen zijn maar in Vlaanderen “weten” we dit cijfermatig niet. Er is echter geen reden om aan te nemen van niet.
Ook het verwijt dat de psychiatrie niet evidence-based zou werken maar de alternatieven zijn vaak nog minder evidence-based. Dat de richtlijnen nog niet overal gevolgd worden is een eerlijkere kritiek doch niet uniek aan psychiatrie of zelfs geneeskunde (volgt iemand de voedingsrichtlijnen die men in de lagere school reeds aangeleerd krijgt?). Daarnaast kwam zelfs het idee dat toetsing van de GGZ niet evidence-based kan zijn werd gesteld en werd dit ook weer weerlegd
De reacties..
Tegenover de cijfers van het rapport staan dan de anekdotische verhalen. De negatieve, vaak vrij verkrijgbaar, en de positieve, vaak wat verborgen achter de betaalmuur van de krant. Het maakt de berichtgeving warmer dan de kille cijfers maar het verhit ook het rapport zelf. Uiteindelijk maken de vele reacties op het rapport nu deel uit van het maatschappelijke debat.
Iedereen wou/wil van zich laten horen en zijn deel van het verhaal vertellen (of aanklagen).
Een gekende (ex-)patiënte valt de “Ja, maar-bende” aan en stelt een “Ja, en” voor maar lijkt weinig aandacht te geven aan veel van dit soort reacties die er reeds gekomen waren..
Een andere (ex-)patiënt geeft aan dat alle crisisopnames niet leuk waren maar wel nodig..
Bevoegde ministers zijn opvallend stil en geven aan dat “Iedereen meer geld wil” en bespreken dan de aankomende bezuinigingen..
Een voorzitter van de “ambulante GGZ” roept om tot het omkeren van de financiering alsof psychiatrische instellingen hier niet aan meewerken (artikel 107)..
Een mutualiteit haalt cijfers over stijgend gebruik van psychofarmaca aan maar worden deze wel voorgeschreven door psychiaters en voor psychiatrische problematiek..
Ik stel me de vraag of deze reacties niet gewoon het eigen gelijk op de voorgrond zetten dan echt het debat (en de psychiatrie) vooruit helpen.. Zelf kan ik me het best vinden in de reactie van de Vlaamse Vereniging voor Psychiatrie die de knelpunten erkent, de reeds geleverde inspanningen eert en blijft staan achter een humane behandeling van patiënten met psychiatrische problematiek in tijden van bezuinigingen; hoewel de kritiek op de “eenzijdige beeldvorming” ook wat wrang na smaakt. Je kan geen omelet bakken zonder eieren te breken.
Concluderend..
De Morgen heeft laten tonen dat ze de (zorg voor de) patiënt met psychiatrische problematiek de moeite waard vindt door er heel wat tijd en energie in dit rapport te steken. Hopelijk blijven ze daarbij.
De deelnemers aan de inspectieverslagen vinden deze zorg voldoende belangrijk om zich zo publiek kwetsbaar op te stellen zolang er maar mogelijkheden ontstaan om tot betere zorg te komen. Hopelijk blijven ze daarbij.
De vele reacties tonen aan dat er vele actoren zijn die betrokken zijn. Hopelijk blijven ze daarbij.
Wat hopelijk niet bij het oude blijft is de betrokkenheid van de hele maatschappij voor deze patiënten. Sluit de patiënt niet uit en verjaag hem/haar niet naar de psychiatrie die vervolgens vaak tegengewerkt wordt. Jaag geen onnodige angst aan maar laat de psychiatrie aansluiten bij de rest van de maatschappij zodat de patiënt geen drempel overmoet om hulp te vragen en niet uit de maatschappij gehaald moet worden (in een psychiatrisch bed) om hulp te krijgen.
De cijfers en de problemen in de psychiatrie zijn nu open en transparant; laten we dan nu ook onze eigen problemen open en transparant bespreken. Laat het stigma vallen want een maatschappij zonder enorm negatief stigma aangaande psychiatrische problemen maakt het makkelijker voor patiënten met psychiatrische problematiek om te erkennen dat ze klachten hebben. Laten we dit allen doen want U bent het waard!
