De zelfstandig gevestigde psychiaters (ZGP) luiden de noodklok. Zij lieten onder meer van zich horen op NPO2, bij De Hofbar en via LinkedIn. De Actiegroep ‘ZGPAanZet’ benaderde ook de Jonge Psychiater. In deze special vroegen we Tina Vreys en Jessica van der Jagt, beiden zelfstandig gevestigde psychiater, wat er naar hun mening aan de hand is.
1. Wat is er volgens jullie aan de hand?
Het vak van psychiater staat al jaren onder druk. Onze taken zijn uitgekleed, de administratieve last is uitgebreid en onze professionele autonomie is ingeperkt. Uit eerdere enquêtes, waaronder de Psychiater Thermometer, is gebleken dat het verlies aan werkplezier door deze factoren de achtergrond is van het vertrek van diverse psychiaters uit instellingen. Veel psychiaters hebben gekozen voor werken in een eigen praktijk. Met de komst van het Zorgprestatiemodel per 1 januari 2022, waarbij de tarieven naar beroepsgroep zijn ingedeeld, dreigt er volgens de overheid en de Nederlandse Zorgautoriteit (NZa) het gevaar dat zelfstandig gevestigde psychiaters te goed betaald zullen worden voor het “lichte” werk wat ze doen, waardoor de overheid voorziet dat door zo’n financiële prikkel nog meer psychiaters de instellingen zullen verlaten. (NB Dat is geen juiste aanname: uit de cijfers van Vektis (Zorgthermometer Inzicht in de ggz, blz. 31) blijkt dat de zorgzwaarte van de patiënten in de vrijgevestigde praktijken vergelijkbaar is met die van algemene poliklinieken binnen de specialistische GGz.) Om dit vermeende gevolg te voorkomen, stelt de NZa een tariefdifferentiatie voor: een normaal tarief voor medisch specialisten (artikel 14) en een lager tarief, wat van toepassing is voor die handelingen die niet per se door een psychiater uitgevoerd moeten worden, maar ook door beroepen met een lagere opleiding (artikel 3), zoals basisartsen en GZ-psychologen.
Waar de NZa aanvankelijk aangaf dat de vrijgevestigde psychiater zelf kan inschatten tot welk tarief de werkzaamheden behoren, zijn zorgverzekeraars hier in hun contractering voor 2022 mee aan de haal gegaan, door te stellen dat alle behandelingen die een ZGP doet per definitie onder het lage tarief vallen. Dit was de druppel die de emmer deed overlopen, want hiermee wordt gezegd dat vrijgevestigde psychiaters geen psychiaters meer zijn.
Deze niet kloppende uitvoering van het Zorgprestatiemodel komt bovenop de ontwikkelingen van de afgelopen jaren. Er worden steeds meer inhoudelijke eisen en voorwaarden opgelegd door de zorgverzekeraars met steeds grotere kortingen (de zogenoemde “generieke afslagen”). Sommige zorgverzekeraars betalen inmiddels nog maar 70-80% van het NZa-tarief. De eisen zijn vaak irreëel (niet langer behandelen dan 3 jaar bij iemand met een bipolaire stoornis) of tegenstrijdig, zoals monodisciplinair (zorgverzekeraar x) werken versus multidisciplinair (zorgverzekeraar y), en deelname aan crisisdiensten of werken in een instelling versus waarborg van continuïteit van zorg. Daarbij bieden ze vaak te krappe en onvoorspelbare budgetten aan, regelmatig lager dan het jaar ervoor. Als het budget bereikt is, moet je gratis doorbehandelen, ook als duidelijk is dat overschrijding van het budget samenhangt met crisiszorg. Opmerkelijk, omdat de argumentatie voor enkel de lage tarieven declareren, gebaseerd is op de aanname dat vrijgevestigde psychiaters toch alleen maar “lichte” problematiek doen. Vreemd is dan ook dat in sommige contracten staat dat je bij aanmelding geen ernstige psychiatrische aandoeningen of acute zorg mag weigeren.
In sommige contracten staat zelfs zwart-op-wit dat psychiaters niet in de vrije vestigingen horen maar in de instellingen. Ook door de NZa, die zou moeten toezien op juiste interpretatie van de tarieven door de zorgverzekeraar, voelen we ons nu bedreigd, met de recente uitspraak in De Hofbar dat complexe zorg alleen in instellingen hoort, hiermee eigenlijk aangevend dat wij onbekwaam zouden zijn om complexe problematiek in onze praktijken te behandelen.
Ons bestaansrecht schudt op zijn grondvesten, en daarmee ook de autonomie van de psychiater in het algemeen en de autonomie van de patiënt met psychiatrische problematiek, want die verliest zijn keuzevrijheid.
2. Wat zijn de gevolgen voor de zelfstandig gevestigde psychiaters?
Het gevolg is dat wij ons miskend voelen voor het werk wat we doen. Door de tariefdifferentiatie ontstaat er negatieve beeldvorming van de vrijgevestigde psychiater en komt er splitsing van de beroepsgroep. We worden neergezet als achteroverleunende cherry pickers die slapend rijk worden, omdat we geen complexe patiënten zien. Dit is een onjuist beeld. De meeste vrijgevestigde psychiaters zien juist zeer complexe patiënten. Ook doen we meestal zelf de crisiszorg van onze patiënten, ook als dat in de avond of in het weekend is.
Uiteraard zijn er ook financiële gevolgen. Jarenlang namen we genoegen met steeds krappere budgetten en onvermurwbare terugvorderingen jaren na dato van geleverde zorg, welke het budget overschreden heeft. De éénpitter die vooral bezig is met de zorg van patiënten houdt meestal niet nauwkeurig bij wanneer het budget bereikt is, zeker niet van lopende behandelingen. We hebben zelfs het niet meer vergoed worden van labonderzoek en een ECG (besluit van de NZa) over ons heen laten komen en betalen dit nu uit eigen zak. Maar de combinatie van laag tarief, krap budget (met risico op terugvorderingen) en kosten voor aanvullend onderzoek, zou wel eens kunnen betekenen dat het werken in de vrije vestiging niet meer te doen is. Her en der bouwen collega’s hun praktijk al af.
Last but not least: er zijn natuurlijk ook negatieve gevolgen voor de patiënten als er vrijgevestigde psychiaters gaan stoppen, omdat de instellingen nu eenmaal wachtlijsten hebben en voor sommige patiënten er geen passende zorg zal zijn. Als wij allemaal de deuren zouden sluiten, zou de wachtlijst voor de GGz met 50.000 patiënten uitgebreid worden.
3. Wat doet de actiegroep ‘ZGPaanZet’ precies?
De onrechtvaardigheid van al deze besluiten heeft de krachten doen bundelen van meer dan 200, nu bijna 250, vrijgevestigde psychiaters. Deze psychiaters hebben zich verenigd in een los groepsverband ‘ZGPaanZet’.
We hebben contact met de afdeling ZGP en het bestuur van de NVvP om zaken beter af te stemmen en de onderlinge communicatie te verbeteren. Dit heeft ertoe geleid dat we nu meer nieuwsbrieven krijgen van de afdeling, en dat we hulp krijgen met initiatieven als het lanceren van een enquête en het informeren van huisartsen. De NVvP heeft juridische stappen ondernomen tegen de tariefdifferentiatie. We verzetten ons tegen de onrechtvaardige contractvoorwaarden door veelvuldig contact met de NZa en de zorgverzekeraars, en bij momenten een advocaat te raadplegen over rechten en plichten. We trekken de aandacht van media en politiek: zo is er een brandbrief naar de staatsecretaris van VWS, de heer Paul Blokhuis gestuurd. Er is een website en een petitie; http://www.ZGPaanZet.petities.nl, gelanceerd, en we zijn actief op de sociale media.
4. Hoe gaan jullie het tij keren? En wat staat er verder nog op de planning?
We hopen met de petitie en brandbrief steun te genereren en een krachtig geluid naar de politiek te maken: dat de vrijgevestigde psychiater een kundige, toegankelijke, kostenefficiënte, onmisbare speler in het veld van de GGz is, óók voor bijzondere patiëntengroepen (en daarmee bedoelen we niet de lichte problematiek). We zijn bezig om de organisatie van de afdeling ZGP te ondersteunen en streven naar een professionele belangenbehartiging. We willen erop toezien dat de tariefdifferentiatie wordt afgeschaft, zoals de NVvP ook nastreeft. We hebben reeds kleine successen geboekt met betrekking tot de contractvoorwaarden van de zorgverzekeraars. Sommige zorgverzekeraars hebben hun contractvoorwaarden enigszins aangepast, zodat ze niet meer in strijd zijn met het Landelijk Kwaliteitsstatuut GGZ. Verder willen we met de enquête cijfers presenteren over de aard en omvang van de patiëntenzorg die door de vrijgevestigde psychiaters wordt geleverd, zodat het beeld van ons kan worden aangepast.
Tegelijkertijd willen we ook opkomen voor de autonomie van de psychiater in het algemeen. We willen de noodklok luiden voor de bittere noodzaak van een betere samenwerking en belangenbehartiging van alle psychiaters binnen de GGz. We moeten kritischer kijken naar onze eigen rol, hoe we onderdeel zijn geworden van dit slecht functionerend systeem van wachtlijsten, schotten en drempels, en te weinig eensgezind zijn opgekomen voor onze grenzen en de inhoud van de zorg. Hier zullen wij, als hoogopgeleide professionals, meer voor moeten gaan staan. Ook dat is professionele autonomie. De Britse psychiaters hebben nee tegen het Zorgprestatiemodel gezegd en dit is er niet gekomen. De Nederlandse psychiaters gaan nu toch van start met een Landelijk Kwaliteitsstatuut GGZ en met een Zorgprestatiemodel met tariefdifferentiatie waar we niet achter staan. Het is tijd om niet meer mee te stribbelen in dit systeem, maar duidelijke grenzen te stellen en actie te voeren vanuit onze eigen visie over onze rol in de GGz.