Aandacht voor communicatie met patiënten is er – gelukkig – in ieder medisch curriculum, hoewel dit in de vervolgopleiding tot medisch specialist vaak weer verdwijnt. Onder medisch specialisten is ook steeds meer aandacht voor ‘professionalisering’ en competenties op het gebied van samenwerken, organiseren, leiderschap en communicatie met collega’s. Steeds meer ziekenhuizen en GGZ-instellingen begeleiden hun A(N)IOS en jonge medisch specialisten beter in hun rol als professional, maar hier is nog veel werk te verrichten. Het volgen van multidisciplinaire intervisie of instellen van reguliere mentorschappen zou eerder regel dan uitzondering moeten zijn.
‘De Alles-Arts – Communicatie in complexe situaties’ is een ambitieuze titel voor een ambitieus boek. Het is een ‘handleiding voor lastige situaties die je als arts in de dagelijkse praktijk veelvuldig tegenkomt.’ Toch gaat het boek over veel meer dan communicatie alleen. Competenties als organiseren, samenwerken, professionaliteit, leiderschap en zelfzorg komen aan bod.
De redactie bestaat uit auteurs die verschillende disciplines vertegenwoordigen: twee kinderartsen, een psycholoog/trainer en een consultatief psychiater. De auteurs bestrijken een veel breder palet aan expertise: internisten, anesthesiologen, gynaecologen, huisarts, consultant, etc. Desondanks is de redactie erin geslaagd een overzichtelijk en logisch opgebouwd boek te maken.
In de eerste hoofdstukken komen de ziekenhuiscultuur, de competenties van de medisch specialist, theorie en tools van conflictstijlen, onderhandelen en reactiepatronen aan de orde. Daarna volgen verschillende situaties uit de multidisciplinaire medische praktijk die volgens de vaste systematiek van ‘casus, diagnose en recept’ worden beschreven.
Dat de schrijfstijl en de kwaliteit in de hoofdstukken onderling verschilt is gezien het grote aantal auteurs niet te voorkomen. Gezien de duidelijke opbouw en indeling van het boek is dit niet buitengewoon storend. Overzichtstabellen, puntsgewijze opsommingen en kleurenillustraties maken het prettig en makkelijk leesbaar. Katernen aan het eind van ieder hoofdstuk vatten leerpunten samen. Met een fraaie vormgeving, harde kaft, leeslint, eenvoudige lay-out en ingebonden katernen is het boek een mooie aankoop.
Ieder hoofdstuk is afzonderlijk te lezen, afhankelijk van het onderwerp van interesse. Ik noem enkele voorbeelden: communicatie rondom een calamiteit, omgang met grensoverschrijdend gedrag, de medisch specialist en de manager, goede communicatie tussen specialist en huisarts, het hoofdbehandelaarschap, het opstellen van een multidisciplinair protocol op een IC in een academisch ziekenhuis of over benoemingen binnen de afdeling, burn-out en de positie van de coassistent en beginnende A(N)IOS.
De grote meerwaarde van het boek is dat het niet alleen gaat over communicatie met patiënten, maar juist ook over samenwerken en conflict- en rolhantering met collega’s en voor een deel is gericht op de arts als persoon zelf. Deze gelaagdheid in het boek maakt dat het een leemte vult voor vragen over situaties waar vooral voor coassistenten en A(N)IOS maar ook beginnende en gevorderde medisch specialisten mee worstelen. Een nadeel van de brede reikwijdte in onderwerpen maakt dat de afzonderlijke hoofdstukken soms de nodige diepgang missen. Achterin het boek staat een overzicht van gebruikte literatuur, geordend per onderwerp.
En de psychiater, die is toch ‘expert’ in communicatie? Wat heeft die aan dit boek? Juist de praktische, casusgerichte aanpak maakt het boek ook voor AIOS psychiatrie en psychiaters waardevol. Hoewel het veel over ziekenhuiscultuur gaat, is het boek een goed startpunt om in GGZ- of ziekenhuiscultuur patronen te herkennen, beter te leren communiceren en organiseren in complexe situaties, aandacht te hebben voor zelfzorg, ontwikkelen van zelfbewustzijn en leiderschap. Iedere A(N)IOS psychiatrie of psychiater weet als de beste dat onderling communiceren, samenwerken en organiseren heel anders is dan werken met patiënten. De persoonlijke verhalen van drie redactieleden in de epiloog zijn hier een goed voorbeeld van.
‘De Alles-Arts’ biedt een praktisch en bruikbaar overzicht en is voor coassistenten, A(N)IOS en medisch specialisten binnen en buiten het ziekenhuis een must-read. Het zou een plaats moeten hebben in het basiscurriculum en in de opleiding tot medisch specialist, als aanvulling op het broodnodige mentoraat en supervisie waarvan de kwaliteit binnen en buiten verschillende opleidingen sterk kan verschillen.
Literatuur:
‘De Alles-Arts – Communicatie in complexe situaties’; Martijn van der Kuip, Klaas-Jan Nauta, Annemiek Nooteboom, Marceline Tutu van Furth; Prelum Uitgevers 2018
