Door Jurriaan Strous en Anja Lok
In de Netflix documentaireserie Making a Murderer van Moira Demos en Laura Ricciardi zien we het verhaal van Steven Avery, een zwakbegaafde man uit een arme familie uit Manitowoc County, Wisconsin die tot tweemaal toe veroordeeld is… Eerst voor verkrachting, en vervolgens voor moord. Deze 10-delige serie heeft zulke bizarre plotwendingen, dat je haast vergeet dat alles hartstikke echt is. De makers hebben 10 jaar lang bovenop de zaak en de betrokkenen gevolgd, wat leidt tot gedetailleerde en intieme scènes.
Schuldig of niet?
Tijdens het proces naar aanleiding van de verkrachting bestonden er grote twijfels over de vraag of Steven Avery wel schuldig was. Toch werd hij, mede dankzij het Amerikaanse systeem van de juryrechtspraak, veroordeeld. Aan het begin van het jury-overleg was een kleine minderheid overtuigd van Avery’s schuld, aan het eind was de gehele jury overtuigd. Van één van de juryleden stierf een familielid, waardoor hij uit de jury stapte. Hij vertelde achteraf dat een aantal dominante lieden de rest overtuigde, en dat men moe werd, en naar huis wilde.18 jaar later blijkt uit DNA-onderzoek dat hij er niks mee te maken had.
Terwijl hij miljoenen schadevergoeding eist in een civiel proces vindt er in de kleine gemeenschap een moord plaats; alle sporen leiden naar de autosloperij van de familie Avery. Opnieuw wordt Steven Avery als hoofdverdachte opgevoerd, maar ook zijn zwakbegaafde neefje Brendan wordt verdacht. Er wordt aan hem ontlokt dat hij samen met zijn oom Steven het slachtoffer Teresa Halbach op bed gebonden zou hebben, verkracht en vervolgens vermoord zou hebben. Vervolgens krijgen we het politieverhoor waarin deze bekentenis aan hem ontlokt is, te zien. De manier waarop dat gaat, is ernstig in strijd met de manier waarop wij als dokters geleerd worden de anamnese af te nemen. Nu is een medisch gesprek natuurlijk iets anders dan een verhoor, maar in principe gelden dezelfde intermenselijke regels. De zwakbegaafde Brendan is in het geheel niet opgewassen tegen de zeer suggestieve vragen van de rechercheurs. Soms wordt hij zelfs min of meer gesommeerd een gewenste uitspraak te doen.
Confirmation Bias
De Confirmation Bias doet zijn intrede: binnen het beschikbare bewijs slechts op zoek naar zaken die de gestelde theorie (Avery is de dader) kunnen bewijzen. Bewijs dat in een andere richting wijst (Avery is niet de dader) laat men liggen of neemt men niet serieus. Het bewijs voor de schuld van Steven Avery rammelt namelijk aan alle kanten. De autosleutel van het slachtoffer wordt in zijn woning gevonden, maar er wordt geen DNA van Avery op aangetroffen. Het politiedepartement lijkt het niet goed met Avery voor te hebben. Bij verhoren die achteraf plaatsgevonden hebben, vertellen veel van de politie-officieren een volstrekt inconsistent verhaal. Iets in deze zaak klopt niet, iets is heel anders gelopen dan dat het had moeten lopen, maar politiek is soms sterker dan de waarheid. Mede daarom is de frustratie en de gedachte “OMG dit kan niet waar zijn” bij het kijken van de documentaire bij vlagen groot. Er wordt een realiteit geschetst waarin stuitende domheid en de arrogantie van de macht regeren.
Making a Murderer kan gezien worden als een aanklacht tegen het Amerikaanse juryrechtspraaksysteem. Waarbij het bewijs dat door de advocaten aangeleverd wordt niet door geschoolde mensen juridisch op waarde geschat wordt. Bij juryrechtspraak gaat het veeleer om emotie dan om waarheid. De openbaar aanklager, Ken Kratz (één van de boeiendste personen in de serie) spreekt de juryleden op hun emotie aan; waardoor ook de advocaten, die qua bewijsvoering een sterkere zaak hebben, het op emotie moeten spelen. Dit heeft tot gevolg dat een proces tegen iemand helemaal niet meer over de feiten gaat, maar meer over een algemeen sentiment omtrent een bepaald persoon. En Steven Avery lag nu eenmaal niet zo goed in de gemeenschap…
