Zelfregulatie bij kinderen is een zelfhulpboek voor ouders om hun kind te helpen relaxt en succesvol door het leven te gaan. Kinderpsycholoog Stuart Shanker baseert zich op tientallen jaren onderzoek en praktijkervaring. Zijn doel is om de concentratie en focus van je kind te verbeteren en verbeteringen aan te brengen in de cognitieve en emotionele delen van zijn leven.
Toen ik begon aan het boek had ik de verwachting dat het boek me zou kunnen helpen om de perfecte vader te worden voor mijn 2 dochters. Ik kwam bedrogen uit. Ook al gaat het boek over hoe je je kinderen mindfull en bewust kan laten worden van zichzelf, hun gevoelens en hun omgeving, lost het boek de hoopvolle verwachtingen van het worden van een betere ouder niet in. Het boek is langdradig, komt niet snel to-the-point, suggereert een neurobiologische basis van alle problemen in de jeugd en insinueert dat zelfregulatie iets is wat bewezen effectief is in neurobiologisch onderzoek. Dat imponeert als psychobabbel en wekt de suggestie dat de schrijver vooral gebruik maakt van pseudopsychologie over de ‘overgevoeligheid van het limbische systeem’, de gestreste amygdala, het interbrein (nog nooit van gehoord) of de invloed van sensorische stimuli op kinderen.
Ook geeft Shanker extreme voorbeelden van gedragsgestoorde kinderen die wel heel goed reageren op het reduceren van stimuli. Daarnaast beschrijft Shanker succesvolle interventies bij kinderen met een ernstige oppositionele gedragsstoornis of ADHD die ik niet herken van de klinische praktijk in de kinder- en jeugdpsychiatrie. Met dit soort too-good-to-be-true voorbeelden raak ik eerder wat wantrouwend naar de techniek en effectiviteit van zelfregulatie. Dan helpt het ook niet als neurobiologie wordt verpakt in een zweverig jasje; ‘we zijn ontwikkeld om energie van elkaar te ontvangen en energie met behulp van elkaar te herstellen’. Door deze niet onderbouwde zweverige stelligheid verliest het zeggingskracht ( ‘Negatieve emoties groeien ook. Wat begint als chronische angst of verdriet kan snel omslaan in een vreemd of verlegen, bitter of cynisch, ontmoedigd of afgewezen gevoel’.) Dit zorgt ervoor dat het boek veel algemeenheden uitwisselt en bol staat van dooddoeners als ‘belangrijk om open te staan voor allerlei emoties’ en ‘niet terugschrikken voor lastige emoties’.
Toch is het niet allemaal kommer en kwel. Het boek maakt een prachtig onderscheid tussen het hebben van zelfbeheersing en het uitoefenen van zelfregulatie. De eerste is iets wat je als ouders je kinderen oplegt (‘doe nu even rustig’). Het uitoefenen van zelfregulatie is even de tijd nemen voor de behoefte van je kind, zijn emoties te identificeren om hem door het verminderen van stressoren en het zoeken naar zelfregulerende strategieën rustig en mindfull te maken. Daarvoor moet je als ouder eerst jezelf leren reguleren. Ook beschrijft het boek subtiel wat een kind in essentie nodig heeft; veiligheid. Het heeft niet aansporing van het doorzettingsvermogen of discipline nodig om te luisteren, maar het hebben van een ouder die beschikbaar is en goed luistert om de emoties van zijn kind te reguleren.
En tot slot geeft het een filosofisch perspectief op discipline, dat volgens Shanker in essentie voortkomt uit positieve emoties; discipline ontstaat uit het verlangen om een bepaald persoon te worden en de overtuiging dat hij die persoon kan worden, niet uit angst dat hij gestraft zal worden voor zijn daden.
Besluit
Zelfregulatie bij kinderen is een boek om snel weer in de kast te stoppen. Het biedt weinig praktische adviezen voor ouders die problemen hebben met de opvoeding van hun kind. Ik denk dat er voor dit soort regulatie- en opvoedingsproblemen beter hulp kan worden gezocht bij professionals die de opvoedingssituatie beter kunnen in- en overzien. Dat kan bijvoorbeeld met goede mindfullness trainingen voor ouder en kind, maar ook met een meer integratieve aanpak als acceptance and commitment therapy (ACT) voor het hele gezin.
En mijn twee dochters? Ach, volgens mij gaan die het wel redden. Ook zonder de psychobabbel en mislukte zelfregulatiepogingen van hun good-enough vader.
Bibliografie
Stuart Shanker en Teresa Barker. Zelfregulatie bij kinderen: bestrijd stress en laat je kind excelleren. Uitgeverij Unieboek. Het spectrum. 336 pagina’s
ISBN 9789000337651
