Waarom dit onderzoek?
Emigratie van psychiaters binnen Europa kan lokale psychiatertekorten helpen verminderen. De nationale tekorten nemen echter toe als bekwame professionals hun land van herkomst verlaten na voltooiing van de opleiding. Bovendien resulteert het in een onevenwichtige verdeling van de geestelijke gezondheidszorg over Europa. Eén van de belangrijkste factoren die psychiaters drijven om te emigreren, is een gebrek aan hoogwaardige opleidingskansen in hun thuisland. Dit doet vragen rijzen over internationale verschillen in opleidingsnormen. Daarbij is het, juist door de grote mobiliteit van medische professionals in Europa en tegelijkertijd de verschillen in leef-, werk- en opleidingsomstandigheden per land, een uitdaging om te voorzien in de (specifieke) behoeften op het gebied van de geestelijke gezondheid in de verschillende Europese landen. Om een adequaat opgeleid personeelsbestand van Europese psychiaters te bewerkstelligen, is de roep om internationale standaardisering van de opleiding tot psychiater hernieuwd aanwezig.
Het doel van dit onderzoek was dan ook de verschillen en overeenkomsten in de opleidingen tot psychiater in Europa volledig in kaart te brengen, en tevens te bepalen hoe de nationale opleidingseisen zich verhouden tot populatiebehoeftes.
Hoe werd dit onderzocht?
In dit cross-sectionele onderzoek, uitgevoerd tussen 2014 en 2016, ontvingen de nationale vertegenwoordigers van de ‘European Federation of Psychiatric Trainees’ in 42 landen (28 EU-lidstaten en 14 niet-EU landen) een vragenlijst met 58 open en gesloten vragen. De vragen hadden betrekking op de organisatie, inhoud en arbeidsvoorwaarden van de opleidingen. Zo werd er gevraagd naar het aantal psychiaters in opleiding per land, het gemiddelde salaris, werkuren, de minimale opleidingsduur en de gemiddelde opleidingstijd die werd doorgebracht in, al dan niet verplichte, aandachtsgebieden en separate (medische) specialismen. De antwoorden van de enquête werden vergeleken met landelijke informatie over de geestelijke gezondheidszorg en gegevens over de bevolking, zoals het nationaal inkomen.
Wat zijn de belangrijkste resultaten?
Opleiding en arbeidsvoorwaarden
De mediane opleidingsduur was 60 maanden, variërend tussen 12 maanden in Oekraïne en 84 maanden in Ierland. Het Verenigd Koninkrijk had de meeste psychiaters in opleiding (2900). De opleidelingen werkten tussen de 35 (Belarus, Bulgarije, Oekraïne, Bosnië-Herzegovina) en de 65 uur per week (Malta). Het netto-inkomen varieerde van 0 euro in Georgië tot 5000 euro in Zwitserland. 34 van de 42 landen hadden één nationaal curriculum.
Opleidingsstructuur en -programma’s
De opleidingsstructuur was per land in meer of mindere mate verschillend. Zo was de tijd die werd doorgebracht in de diverse aandachtsgebieden (klinische, ambulante, acute zorg, psychotherapie, ouderen-, kinder- en jeugdpsychiatrie, forensische psychiatrie etc.) per land verschillend. Ook de opleidingsprogramma’s verschilden. Kinder- en jeugdpsychiatrie bijvoorbeeld, was een aparte specialisatie in 32 landen. In 80% van de landen was (tot 18 maanden) ervaring opdoen in een ander specialisme, vooral in neurologie en interne geneeskunde, verplicht. Voor een verdere gedetailleerde weergave van de heterogeniteit van de opleidingsstructuur en –programma’s, en andere factoren van invloed (behoeften in de geestelijke gezondheidszorg, maar ook interessante feiten als de variatie in prevalentie van psychiaters en het niveau van deïnstitutionalisering) wordt verwezen naar tabel 3 van het artikel.
Wat betekent dit nu: op naar de Europese psychiater?!
Het artikel noemt de eerste studie te zijn die de arbeidsvoorwaarden en de kwaliteit van de opleidingen tot psychiater in 42 Europese landen beschrijft, en een poging doet om de verschillen te kwantificeren.
De conclusie van dit onderzoek luidt dat er substantiële variaties in de organisatie, inhoud en voorwaarden van de opleidingen tot psychiater in Europa bestaan, waarbij landen die al langer tot de EU behoren beter blijken te presteren op het gebied van opleidingskwaliteit en –condities. Ook laten de resultaten zien dat de nadruk in de opleidingscurricula nog meer bleef liggen op het voltooien van een minimale opleidingsduur dan op het verwerven van gedefinieerde competenties (In Nederland anno 2021 lijken we goed op weg, met het landelijke opleidingsplan ‘De psychiater, medisch expert, sociaal maatschappelijk betrokken, professioneel’)
De auteurs stellen dat een Europese certificering voor psychiaters niet alleen kan helpen om een nationale standaard kwaliteit voor psychiaters te creëren, maar ook dat dit kan dienen als maatstaf voor nationale opleidingsprogramma’s, door middel van een duidelijke reeks internationaal erkende competenties. Zij stellen een ‘Training-24 checklist’ voor, om toekomstige veranderingen in de opleiding tot psychiater te volgen en om inspanningen tot harmonisatie te vergemakkelijken.
Daarnaast wil de studie laten zien dat de huidige opleidingsprogramma’s tekortschieten ten aanzien van psychiatrische zorg voor bepaalde groepen patiënten waar juist wel grote behoefte aan is, zoals ouderen en patiënten met verslavingsproblematiek. Om te bepalen welke tekorten nu het meest dringend aangepakt moeten worden en om te begrijpen waarom deze voorkomen, beveelt de studie verder onderzoek aan naar de relatie tussen opleidingsprogramma’s en populatiebehoeftes.
Besproken artikel:
Psychiatry training in 42 European countries: A comparative analysis. Baessler F, Zafar A, Gargot T et al. European Neuropsychofarmacology 2021. https://doi.org/10.1016/j.euroneuro.2021.02.003
