De ontwikkelingen volgen razendsnel op elkaar, daarom proberen we geregeld updates op de website te zetten. Dit stuk is een vervolg op ‘psychiatrie in tijden van Corona’ die vind je hier. De psychiatrische wereld ontwaakt nu echt en is gestart met acties rondom COVID-19. De overzichten, richtlijnen, achtergronden en praktische tips vliegen je om de oren. Naast de verhoogde werkdruk, de spanning en de onzekerheid kunnen we de stress dat je goede inzichten mist er natuurlijk niet bij hebben. DJP heeft geprobeerd in het weekend van 20-22 maart alles over psychiatrie en COVID-19 in de categorieën bijscholing, media, richtlijnen, wetenschap en politiek te kaderen en te duiden zodat jij het niet hoeft te doen. Let op: een aantal links leiden naar ‘living documents’. Lees het door, pik er wat uit en deel het met je collega’s. Maar blijf ook de officiële websites van de NVvP en RIVM in de gaten houden voor de laatste adviezen. Sterkte de komende week, let goed op je patiënten, elkaar en jezelf!
Bijscholing
COVID-19
In tijden van crisis wordt veel kennis online ontsloten, zo ook de bij en nascholing rondom COVID-19. Vanuit de Federatie Medisch Specialisten (FMS) wordt met enige regelmaat een webinar (online college) georganiseerd, zo zijn op dit moment de webinars van 14 en 18 maart terug te zien op de site van de FMS en kan je je nog inschrijven voor de volgende webinar van 23 maart op deze site. Ook is er op 18 maart een online nascholing geweest voor huisartsen die zeker ook voor psychiaters leerzaam is en nagekeken kan worden op https://corona.medischescholing.nl/.De APA organiseert op dinsdag 24 maart om 20u Nederlandse tijd eveneens een webinar over COVID-19, ditmaal gericht op de gevolgen van het virus op psychosociale problemen bij onze patienten. Inschrijven kan hier. 24 maart 20u is blijkbaar een populair tijdstip, want ook de Militaire Ggz organiseert een webinar. Ditmaal meer gericht op selfmanagement en het omgaan met schaarse middelen. Het is onduideljk of deze later terug te kijken is. Inschrijven kan hier
Online behandelen
Naast al deze inhoudelijke nascholing, neemt ook de telepsychiatrie, de ‘digiater’ of gewoon het online behandelen een vlucht. Veel collega’s worden opeens geconfronteerd met deze vorm van behandelen, maar met slechts beperkte kennis en ervaring. Andreas Lamersz, kinder- en jeugdpsychiater en geneesheer-directeur bij GGZ Noord Holland Noord, schreef hierover een overzichtsartikel en ook Nederlands eerste volledige online GGZ instelling, opgericht door Bram van der Boom geeft regelmatig gratis webinars over online behandelen. De volgende is eveneens op dinsdag 24 maart om 20u00. Helaas kunnen deze niet worden teruggekeken. In andere tijden, namelijk januari, is er door GGzE een website opgericht over online behandelen, www.ggzei.nl, en is over dit onderwerp door Marije de Vries een webinar opgenomen wat op YouTube is terug te kijken. Het is goed om te merken hoeveel kennis in een korte tijd (gratis!) wordt ontsloten voor professionals!
Media
Zoals menigeen niet ontgaan is, is er ruim aandacht voor de geestelijke gezondheidszorg in deze crisis. De GGZ is een van de cruciale beroepsgroepen, en dat onderstreept eigenlijk maar weer eens het belang van ons werk en is mooi verwoord door Lynn Berger in deze column. Er zijn echter ook veel zorgen; wij schijnen te worstelen met de Corona-richtlijnen in de klinische setting, maar ook vanuit de maatschappij is er een roep om niet massaal over te gaan op online behandelingen. En dan gaat het nog niet eens over de potentiële nieuwe patiënten die als gevolg van het advies thuis te blijven langer en meer worden blootgesteld aan misbruik en huiselijk geweld, het weren van dak- en thuislozen uit de opvang of juist door de onzekerheid klachten ontwikkelen waar DJP-redacteur Sisco van Veen al eerder naar verwees. Achter de voordeur komen blijft daarom een belangrijk deel van de (sociale) psychiatrie en moet door de huidige ontwikkelingen niet geheel stil komen te liggen. De afdeling Kinder- en Jeugdpsychiatrie van de NVvP, maar ook V&VN wijst er bijvoorbeeld op dat met in acht nemen van richtlijnen van het RIVM dit ook mogelijk blijft.
Ook zijn er in de kranten genoeg prominente psychiaters die zich uitspreken in de media over de gevolgen van de corona-crisis voor de maatschappij, zoals professor Witte Hoogendijk in de Volkskrant, professor Jim van Os op Radio 1, professor Damiaan Denys in het Parool en professor Dirk de Wachter klaagt in het Nederlands Dagblad dat hij te veel gevraagd wordt voor interviews. Hoewel de strekking van alle berichten vergelijkbaar is, zoals wees beschikbaar voor je patiënten of ontwikkel eHealth, zijn er ook artikelen die wat meer beschouwend zijn. Witte Hoogendijk staat bijvoorbeeld, net als Martin Appelo tijdens een grappig radio interview door Dolf Janssen, stil bij de gevolgen die de aanhoudende angst voor het virus bij ons mensen heeft. Zo zijn we nu nog altruïstisch, maar zal de schaarste ons op een gegeven moment toch waarschijnlijk aanzetten tot meer “dierlijk gedrag”. Hij verwijst bijvoorbeeld naar de handelaren in FFP2 maskers die nu woekerprijzen vragen. Damiaan Denys en Gijs Coppens wijzen op deze angst, maar benadrukken ook hoe het wegvallen van onze dagelijkse structuur het gevoel van onmacht kan versterken en bij sommige tot nieuwe klachten en twijfel leidt. Zowel Denys en Hoogendijk wijzen dan ook op het beperken van de informatie intake en adviseren je te beperken tot bekende bronnen.
Richtlijnen
Kort samengevat zijn er nationale en internationale richtlijnen online beschikbaar. Hier tref je de links naar verschillende instituten die regelmatig ge-update worden.
In Nederland en Vlaanderen zijn er COVID-19 dossiers en richtlijnen van de NVvP, VVvP, GGZ NL. Internationale bronnen om te raadplegen zijn de site van de Royal College of Psychiatrists en de website van de American Psychiatric Association. Tip: De APA biedt Gratis webinars over telepsychiatrie en over het managen van de gevolgen van COVID-19 voor de geestelijke gezondheid. Tenslotte is er nog een living google drive document met richtlijnen vanuit de Department of Psychiatry van het Massachusetts General Hospital.
Wetenschap
Wetenschap kent van nature een vertraging van uitvoering van onderzoek tot publicatie van artikelen. Het aantal peer-reviewed publicaties is dus nog gering op Pubmed. Op de preprint servers MedRxiv (health sciences) en BioRxiv (biology) zijn diverse onderzoeken over psychiatrie in het bijzonder en COVID-19 in het algemeen (zonder peer-review!) alvast te lezen. Samenvattend is er in de publicaties voornamelijk aandacht voor de psychische gevolgen van COVID-19, bijvoorbeeld in China, op hulpverleners, familieleden van patiënten en de algemene bevolking. Het gebruik van online communicatiemiddelen in tijden van COVID-19 wordt omschreven in The Lancet Psychiatry. Voor hen die specifiek op zoek zijn naar wetenschappelijk bewijs omtrent telepsychiatrie is er in 2016 in World Psychiatry een systematic review verschenen waarin de auteurs voornamelijk positieve impact observeren wat betreft tevredenheid, betrouwbaarheid, implementatie-uitkomsten, kosten-effectiviteit en juridische kwesties.
Politiek
Staatssecretaris Paul Blokhuis schreef een Kamerbrief over de crisstructuur van de GGZ ten tijde van COVID-19. Hierin wordt vooral benadrukt dat er dagelijks overleg is met het ‘crisisteam GGZ’ en wekelijks overleg plaatsvindt met MIND, GGZ Nederland, Valente, NVvP, LVVP, V&VN, P3NL, ZN, VNG en Dienst Justitiële Inrichtingen. De samenstelling van dit beraad kan in de loop van de tijd nog wijzigen.
Dit was dus de update van 22 maart. We houden alle kanalen voor jullie in de gaten en gaan proberen een nieuwe versie van dit artikel plaatsen wanneer er belangrijke nieuwe inzichten zijn.
