Waarom dit onderzoek?
De late adolescentie is een uiterst belangrijke periode van het leven waarin veel keuzes en gewoontes worden ontwikkeld voor de toekomst. Plotse en minder plotse overgangen gebeuren op veel vlakken tegelijk, zoals onderwijs, werk, relaties en zingeving. Jongeren met psychische problemen in deze transitieperiode lopen het risico om meer vast te lopen tijdens deze ontwikkelingsfase. Dit is belangrijk gezien veel psychische aandoeningen tot uiting komen rond deze transitieleeftijd, zoals depressie, eetstoornissen, psychotische en bipolaire stoornissen, en persoonlijkheidsproblematiek. Bovendien ervoer meer dan driekwart van jongvolwassenen die behandeling in de specialistische GGZ krijgen hun eerste psychische problemen tijdens kindertijd of adolescentie (Costello & Maughan, 2015; Kim-Cohen et al., 2003).
Ondanks dat psychische kwetsbaarheden dus een zekere continuïteit over de levensjaren hebben, zijn geestelijke gezondheidszorg (GGZ) voorzieningen in veel landen vaak afzonderlijk georganiseerd voor jongeren en volwassenen. Dit veroorzaakt aanzienlijke barrières voor continuïteit van goede zorg. Het ontbrak in de literatuur nog aan een goed overzicht van deze barrières.
Hoe werd dit onderzocht?
Anderson en collega’s voerden een systematische review van de beschikbare literatuur uit. Hierin includeerden ze empirische studies van verschillende designs, zoals Randomized controlled trials, cross-sectionele surveys, cohort studies, quasi-experimentele studies, en kwalitatieve studies. De kwaliteit van de studies werd beoordeeld aan de hand van zes domeinen: selectie bias, studie design, confounders, blindering, dataverzameling methode, en dropout.
Wat waren de resultaten?
Zevenveertig artikelen werden geïncludeerd, met tussen de 10 en 8.239 deelnemers per studie. De kwaliteit van de kwantitatieve studies was over het algemeen laag (23), 12 studies waren van middelmatige kwaliteit en er was slechts 1 RCT van hoge kwaliteit.
Goede transitie verschilde per diagnose
Verwijzing van de kinder- en jeugdpsychiatrie naar de volwassenpsychiatrie was waarschijnlijker wanneer er sprake was van voorschrijven van antipsychotica, diagnoses van psychose-spectrumstoornissen, gedragsstoornissen of trauma. Jongeren met stemmings- of angststoornissen werden minder vaak doorverwezen. Ook een langere behandelduur binnen de kinder- en jeugdpsychiatrie, klinische behandeling, en het in crisis zijn rondom transitie leeftijd, vergrootten de kans op een verwijzing naar de volwassenpsychiatrie. Eerdere crises of suïcidepogingen waren daarentegen geen significante voorspellers voor verwijzing. Interessant genoeg waren er geen studies met een specifieke focus op psychose, wat zeer waarschijnlijk een bredere beweging van de afgelopen decennia reflecteert waarin vroege interventie voor psychose (VIP) teams met flexibelere leeftijdsgrenzen werken en waardoor jongeren zodoende meteen bij het juiste team terecht komen.
Ontwikkelingsstoornissen
Er werden specifieke barrières gevonden voor jongeren gediagnosticeerd met ADHD of ASS. Hierbij kwamen de volgende punten naar voren: een beperkte kennis van ADHD en ASS als een gesteldheid die ook volwassenen kan treffen, gebrek aan ervaring met de behandeling hiervan binnen de volwassenpsychiatrie, afgewezen verwijzingen, lange wachtlijsten, en gebrek aan adequate informatie voor jongeren en hun ouders.
Waarom lukt verwijzen niet?
Clinici noemden dat afwijzing van verwijzing door de volwassenpsychiatrie en het ontbreken van een passend behandelaanbod een barrière voor succesvolle transitie vormden. Minder succesvolle transitie werd beschreven voor jongeren met zich ontwikkelende persoonlijkheids-, ontwikkelings- en emotionele stoornissen. Een van de meest voorkomende redenen voor het niet slagen van transitie zijn de lage acceptatie cijfers van verwijzing naar volwassenpsychiatrie. Dit werd bovendien negatief beïnvloed door de vaak lange wachtlijsten in de volwassenpsychiatrie. Uit vergelijkend multi-site Europees onderzoek kwam naar voren dat met name jongeren uit Italië, Nederland, en het Verenigd Koninkrijk het minst vaak een goede transitie naar de volwassenpsychiatrie maakten.
Ervaringen van jongeren
De auteurs namen ook input van ervaringsdeskundige jongeren mee. Slechts 5% van de jongeren uit groot Europees onderzoek beschreven een optimale transitie naar de volwassenpsychiatrie. Hierover rapporteerden de jongeren dat de suboptimale transitie hun geestelijke gezondheid deed verslechteren en dat ze zich niet gesteund voelden. Ook vonden ze dat er sprake was van systematische barrières en dat ze niet “ziek genoeg” werden bevonden voor de volwassenpsychiatrie. Slechte planning van transitie en een gebrek aan opties voor goede zorg betekende dat ze zich verloren en in de steek gelaten voelden.
Aanbevelingen voor de praktijk
Alhoewel er de afgelopen tijd steeds meer aandacht is voor transitiepsychiatrie, zijn de bevindingen van deze systematic review dat transitie vaak nog ‘matig gepland, matig uitgevoerd, en als ondermaats ervaren’ is. Daar willen de auteurs nog aan toevoegen dat transitiepsychiatrie ook ‘matig onderzocht’ is. Jongeren en hun ouders ervaren de transitie naar de volwassenpsychiatrie vaak als heel moeilijk en pragmatische ‘low-cost’ interventiestudies zouden zich kunnen richten op deze barrières. Hoopvolle cijfers uit Ierland laten zien dat een speciaal daarvoor ingerichte transitie-kliniek met specifieke transitie-behandelexpertise de verwijzing naar de volwassenpsychiatrie aanzienlijk verbeterde. Ook het grote MILESTONE consortium (waar ook Nederlandse onderzoekers aan meewerken; Singh et al., 2021; Gerritsen et al., 2022) laten zien dat een systematische tool waarmee de behoeften van jongeren op transitieleeftijd in kaart worden gebracht de informatie-uitwisseling tussen de kinder- en jeugdpsychiatrie en de volwassenpsychiatrie verbetert. Vanuit beleidsmatig oogpunt moeten we dan vooral de volgende 6 elementen blijven waarborgen (Cleverley et al., 2020): een gespecificeerd transitiebeleid/-protocol, monitoren van jongeren die de transitie leeftijdsgrens naderen, bereidheid tot transitie verbeteren, goede transitie planning, volledige overdracht van zorg, en continuïteit van zorg.
Vanuit het veld zijn er dus voldoende aanbevelingen om de overgang van kinder- en jeugdpsychiatrie naar de volwassenpsychiatrie te optimaliseren. Waarom wordt dit dan niet toegepast? Alhoewel ook in de lage landen er zeker aandacht is voor een goede transitie, valt er nog veel te verbeteren, zeker gezien niet overal hetzelfde behandelaanbod of expertise beschikbaar zijn. Laten we meer bruggen bouwen.
Besproken artikel:
Anderson J.K., Newlove-Delgado T., & Ford T.J. (2022). Annual Research Review: A systematic review of mental health services for emerging adults – moulding a precipice into a smooth passage. Journal of Child Psychology and Psychiatry, in press.
Andere referenties:
Cleverley, K., Rowland, E., Bennett, K., Jeffs, L., & Gore, D. (2020). Identifying core components and indicators of successful transitions from child to adult mental health services: A scoping review. European Child & Adolescent Psychiatry, 29(2), 107–121.
Costello E.J., & Maughan B. (2015). Annual Research Review: Optimal outcomes of child and adolescent mental illness. Journal of Child Psychology and Psychiatry, 56, 324-341.
Gerritsen S.E., van Bodegom, Dieleman […] for the Milestone Consortium. (2022). Demographic, clinical, and service-use characteristics related to the clinician’s recommendation to transition from child to adult mental health services. Social Psychiatry and Psychiatric Epidemiology, 57:973–991
Kim-Cohen J., Caspi A., Moffitt T.E., Harrington H., Milne B.J., & Poulton R. (2003). Prior juvenile diagnoses in adults with mental disorder: Developmental follow-back of a prospective longitudinal study. Archives of General Psychiatry, 60, 709-717.
Singh, S.P., Tuomainen, H., Bouliotis, G., Canaway, A., De Girolamo, G., Dieleman, G.C., . . . & Warwick, J. (2021). Effect of managed transition on mental health outcomes for young people at the child–adult mental health service boundary: A randomised clinical trial. Psychological Medicine, 1–12. https://doi.org/10.1017/S0033291721003901
