Op 17 maart 2021 gaan we weer naar de stembus om een nieuwe Tweede Kamer te kiezen. De stem die je uitbrengt zal invloed hebben op de toekomst van Nederland en dus ook op de GGZ. Maar hoe kom je erachter wat de politieke partijen allemaal met ons van plan zijn? Waar vind je de tijd om je te verdiepen in deze materie? Geen nood! DJP helpt je door dit verkiezingsseizoen heen met de gloednieuwe rubriek: de stem van de psychiater.
De komende weken zullen we ons vooral op de toekomst richten en bespreken we verschillende verkiezingsprogramma’s. Maar eerst kijken we nog even in de achteruitkijkspiegel en analyseren we de GGZ-gerelateerde moties die de afgelopen jaren ingediend werden in de Tweede Kamer.
Wat is een motie?
Moties kunnen door de Tweede Kamer die voor verschillende doeleinden ingezet worden. Een motie kan een oordeel zijn over gevoerd beleid, het kan gebruikt worden om de regering ergens toe aan te zetten of het kan ook een meer algemene uitspraak zijn over iets actueels. Moties hebben altijd een vast format; er zijn één of meerdere constateringen, gevolgd door één of meerdere overwegingen, leidend tot één of meerdere verzoeken aan de regering. Een motie wordt wordt aangenomen wanneer meer dan de helft van de Tweede Kamer instemt, dit vertaalt zich niet één-op-één naar beleid, maar er ligt bij een aangenomen motie wel een zware druk op de regering (en de achterliggende ministeries) om er in ieder geval iets mee te doen. Zoals je je kunt voorstellen zijn er ook talloze moties ingediend over de GGZ de afgelopen jaren en DJP heeft ze voor je bekeken. Als je echt de diepte in wil, vind je ze hier allemaal op een rij, maar voor wie geen zin heeft om dit allemaal door te ploegen zetten we de belangrijkste punten hier op een rij.
Wat zijn de grote lijnen?
Tussen 15 maart 2017 (de vorige verkiezingen) en eind 2020 werden in totaal 76 GGZ-gerelateerde moties ingediend, 54 daarvan werden aangenomen en 22 verworpen. Het CDA bleek deze periode ‘hofleverancier’ met 34 indieningen. Hun moties werden ook nog eens allemaal aangenomen. In aantallen werden ze gevolgd door VVD en PvdA (beide 24) en daarachter door D66 (22), GL (21) en SP (20).
Qua onderwerp waren de GGZ-wachtlijsten afgelopen jaren toch wel de motie-kampioen, dit is natuurlijk ook een groot maatschappelijk probleem en waarschijnlijk heeft het activisme van Charlotte Bouwman en ‘Lijm de GGZ’ hier ook een rol in gespeeld. Verschillende partijen riepen de staatsecretaris op om iets aan de wachtlijsten te doen en meermaals werd opgeroepen om ‘doorzettingsmacht’ te organiseren, zodat bij schrijnende gevallen instellingen opgelegd kan worden dat ze iemand in zorg nemen. Bij wie deze macht moet liggen is niet geheel duidelijk uit de moties op te maken. Andere veelvoorkomende thema’s waren natuurlijk COVID-19, de maatschappelijke inbedding van de GGZ, huisvesting voor de meest kwetsbare groep GGZ-patiënten en verschillende moties riepen op tot herzieningen van de financiering.
Als we de moties per partij bekijken valt het op dat het lastig is om op basis hiervan een duidelijke ideologische lijn te vinden. Zeer grofmazig kun je het volgende stellen: de VVD zette met haar moties vooral in op het voorkomen van incidenten met ‘verwarde personen’ en het verbeteren van samenwerking tussen politie en GGZ. D66 lijkt zich meer bezig te houden met de wachtlijsten en een betere organisatie van zorg. Het CDA bestrijkt met haar moties de gehele breedte van de GGZ en de SP zet zich in tegen marktwering in de GGZ.
Welke moties sprongen eruit?
Naast deze grote lijnen sprongen een paar moties eruit. SP riep op tot een “reclameverbod voor geestelijke gezondheidszorg”, dit valt te begrijpen vanuit hun scepsis ten aanzien van marktwerking in de zorg, maar het lijkt ons toch niet het heetste hangijzer in de hedendaagse GGZ. De overige volksvertegenwoordigers leken het hiermee eens en de motie werd dan ook afgewezen. Ook was het opvallend dat D66 en CDA opriepen om rekening te houden met GGZ-patiënten in de politie-pilot met stroomstootwapens, deze motie is aangenomen, maar het blijft vaag wat ‘rekening houden’ precies inhoudt. CDA en PvdA riepen op om camerabeelden rond GGZ-instellingen langer te bewaren in de nasleep van de ruchtmakende Thijs H. en Michael P. zaken. En ten slotte diende (nota bene) 50PLUS een motie in om de hoog-complexe jeugd GGZ weer onder de verantwoordelijkheid van het Rijk te laten vallen. Dit klonk ons als muziek in de oren, maar kon helaas niet op voldoende draagvlak rekenen binnen de Tweede Kamer.
Wat kunnen we hier nou mee?
Door kennis te nemen van deze moties leren we wat ‘Den Haag’ concreet met ons van plan is geweest de afgelopen jaren en welke kant ze de GGZ op willen sturen. Deze kennis kun je als psychiater meenemen wanneer je zometeen in het stemhokje staat. Maar het laat ook zien hoe beleid tot stand kan komen en wat de macht van moties is. Dus: is er een thema waar je echt veel verstand van hebt en moet er iets veranderen? Zoek contact met een Tweede Kamerlid die de GGZ in zijn of haar portefeuille heeft. Alle kennis van de werkvloer lijkt welkom en wie weet: misschien vertaalt jouw visie zich wel in een motie?
De stem van de psychiater komt de komende weken bij je terug met nog vier artikelen over de verkiezingen, dan richten we onze blik voorwaarts en bespreken we de verkiezingsprogramma’s per partij.
