In het jaar dat de NVvP spijt betuigt [1] voor hoe in het verleden omgegaan is met onder andere homoseksualiteit, denk ik als clinicus en onderzoeker binnen de transgenderzorg vaker dan voorheen over de ontwikkeling van mijn vakgebied en de maatschappelijke kijk op transpersonen en hun zorg. Ik vraag mij dan af of ik over enkele decennia ook mijn spijt zal betuigen, waarvoor en aan wie. Transgenderzorg en het onderzoek hiernaar zijn namelijk toenemend gepolariseerd. Enerzijds zijn er protesterende transpersonen, die pleiten voor meer autonomie binnen de zorg en minder bemoeienis van psychologen en psychiaters. Aan de andere kant zijn deze zorg en wetenschappelijk onderzoek tegenwoordig bijna wekelijks onderwerp van opiniestukken, Kamervragen en Twitterstorm van conservatieve opiniemakers. Hierin wordt de genderincongruentie juist als psychiatrisch probleem gezien en de psychiater als enig relevante medisch specialist. Geen hormonen of operaties dus. Nu verdwijnen deze stormen vaak zo snel als ze komen, maar naar mijn idee staan ze op twee manieren symbool voor meer. In het kort maak ik mij zorgen over zowel de felle en ondermijnende reacties op wetenschappelijk onderzoek, maar zeker ook over het maatschappelijk klimaat voor transpersonen, en de grote gevolgen die dit kan hebben op het psychisch welbevinden.
Allereerst de hevige reacties op wetenschappelijk onderzoek. Recent werd ik gefeliciteerd door een tijdschrift met het feit dat mijn recent gepubliceerde stuk bij de top procent zat van de meeste downloads en sociale media aandacht. Ik beschrijf in dit onderzoek [2] hoe transpersonen ook ná hun medische transitie tegen veel bronnen van stress en stigma aanlopen, teleurgesteld kunnen zijn over het resultaat en last kunnen hebben van angst of somberheid. Hoewel deelnemers geen spijt hadden, blijkt er vaak meer hulp nodig te zijn dan alleen medisch ingrijpen. Deze belangrijke nuancering bleek echter verloren te zijn gegaan in de media-aandacht. Al gauw bleek namelijk dat mijn onderzoek opgepikt was door een mix van radicale feministen, conservatieve opiniemakers en pseudo-bezorgde burgers. Via deze weg was mijn onderzoek in de Amerikaanse right wing, Fox-achtige media terechtgekomen. Meest ge-retweet was overigens het bericht “The last time the medical world tried to cure a mental illness by surgical means was lobotomies. The crime currently being committed in gender clinics is shaping up to be as bad, if not worse”.
Nu is mijns inziens de belangrijkste methode om met bezorgdheid rondom de indicatie en effectiviteit van transgenderzorg om te gaan, het doen van kwalitatief goed onderzoek. Het is van groot belang dat juist ook complexe en gevoelige onderwerpen goed onderzocht kunnen worden. Helaas wordt onderzoek vaak selectief gebruikt en worden onderzoekers en clinici persoonlijk aangevallen, niet alleen in de Verenigde Staten, maar ook in Nederland. Ik weet uit eigen ervaring hoe stressvol dit kan zijn. De APA publiceerde anderhalve maand geleden [3] dat Amerikaanse genderteams toenemend bedreigingen, bommeldingen enz. ontvangen. Ook trekken onderzoekers zich terug uit het veld en wordt in onderzoeksteams nagedacht of bijvoorbeeld promovendi de meest gepolitiseerde onderwerpen nog wel op zich moeten nemen, om hen te beschermen tegen de felle weerstand en bedreigingen die volgen op dit onderzoek.
Belangrijker nog dan mijn geprivilegieerde academische positie is wel wat deze ontwikkelingen zeggen over de vijandigheid waar transpersonen maatschappelijk aan blootstaan. Wij weten als geen ander discipline hoe groot het aandeel van sociale determinanten op gezondheid is. Meer dan driekwart van de transpersonen ervaart discriminatie of geweld, uitsluiting, afwijzing of een lagere bestaanszekerheid. En op 20 november worden jaarlijks de vermoorde transgenderpersonen herdacht. In 2022 werd ook in Nederland nog een transgender vrouw vermoord [4]. De maatschappelijke positie van transgenderpersonen is niet altijd goed op de radar van psychiaters, maar dit zou wel het geval moeten zijn om goede zorg te kunnen leveren.
Als ik denk aan de kerncompetenties van een psychiater die een transpersoon voor zich heeft, als patiënt, of wellicht als collega, want dat kan natuurlijk ook, dan denk ik dat de psychiater bij uitstek weet hoe de sociaalmaatschappelijke factoren gezondheid beïnvloeden. Ook denk ik aan het vermogen dat een psychiater zou moeten hebben om te werken vanuit wat wetenschappelijk bekend is over goede zorg in plaats vanuit de onderbuik. Het is aan ons psychiaters om kennis te hebben over hoe LHB en transgender-vijandig de maatschappij kan zijn. Dus onderwijs uzelf [5], werk samen met de gemeenschap en zorg dat uw team zo divers is als uw patiëntengroep. Als we als psychiaters in staat zijn wél een safe space, veilige ruimte, te bieden ben ik overtuigd dat wij de transgendergemeenschap over enkele decennia niet nog een spijtbetuiging verschuldigd zijn.
Referenties:
[1] Psychiaters betuigen spijt voor gruwelijke behandelingen van lhbti’ers in het verleden, NOS Nieuws. Geraadpleegd op 30 maart 2023.
[2] Oorthuys, A. O. J., Ross, M., Kreukels, B. P. C., Mullender, M. G., & van de Grift, T. C. (2022). Identifying Coping Strategies Used by Transgender Individuals in Response to Stressors during and after Gender-Affirming Treatments—An Explorative Study. Healthcare, 11(1), 89. https://doi.org/10.3390/healthcare11010089
[3] “Gender-Affirming Clinics Subject to Onslaught of Threats, Harassment”, Katie O’Connor, 27 Januari 2023, Psychiatric News. https://doi.org/10.1176/appi.pn.2023.03.2.5
[4] Transrespect – Trans Murder Monitoring on https://www.transrespect.org/
[5] GLMA Publications – Health Professionals Advancing LGBTQ Equality on https://www.glma.org
