De keizer heeft geen kleren aan! De menigte was in rep en roer nadat één verlichte observant de illusie doorprikte. De mens hanteert als uniek onderdeel van haar cultureel repertoire concepten die mits col- lectief gedragen, geloofd kunnen worden zonder per se bewijsbaar te zijn. Vaak nuttig, meestal lastig.
Psychiatrie, een verzameling concepten met een naarstig gebrek aanharde feiten, is in haar geschiedenis de noodlottige hoofdfiguur dietelkens in de laatste acte ontmaskerd achterblijft. Een keizer zonder kleren. Het publiek leerde kortgeleden nog dat schizofrenie eigenlijk niet bestond en dat zelfs de meeste aannames over stoornissen en behandelingen onderdeel waren van dezelfde collectieve illusie. Een tragedie over een vak in identiteitscrisis, vol goede bedoelingen maar zonder substantie. Hoongelach en verwarring. In de zaal braken gevechten uit. Gevoel van déja-vu.
Terwijl cast en publiek verstrikt raakten in de onvermijdelijk terugkerende dans over feit en fictie in de psychiatrie, speelden zich achterde schermen generale repetities af van werk dat zo baanbrekend zou blijken, dat het een paradigm-shift zou betekenen. Op het grote toneel en in de pers was de situatie ondertussen tot een bloederige chaos vervallen. Nieuwe helden werden gekroond terwijl enkele meters verder verliezers hun wonden likten. Ver weg van het rumoer ging de avant-garde van het internationale onderzoek onverstoorbaar door met eindeloze experimenten en re-writes in kelders en achterkamers.
Inmiddels is het voltooide werk te bewonderen voor wie maar wil: in gestaag tempo verschenen in de afgelopen jaren publicaties vol verbazingwekkende uitkomsten, in keiharde maten. Hersencellen gemaakt van stamcellen van bipolaire patiënten laten letterlijk ‘kortsluiting’ zien en voorspellen medicatierespons van hun donor met 96 procent accuratesse. Genetische load van schizofrenie-risico-genen gaat significant op met ziekte-ernst. Antipsychotische behandeling van prospectief gevolgde eerste episode psychosepatiënten geeft bij 80 procent van de patiënten binnen een maand remissie. And the list goes on.
In de moderne bewerking van het oude sprookje heeft de keizer werkelijk kleren aan. Dat is even wennen. Het betekent dat de psychiatrie als wetenschappelijk nakomertje de adolescentie voorbij is en met enige vertraging aan tafel is geschoven bij de somatische grote broers. Hoogoplopende emoties tijdens existentialistische crises kunnen eindelijk plaats gaan maken voor kalmte en pragmatisme.
De kleren van de keizer, anno 2019. U moet er even uw best voor doen de speeldata te vinden; de publiciteit bereikt vooralsnog een selecte in-crowd en de experimentele inhoud stelt de niet-ingewijde bezoeker behoorlijk op de proef. Maar ik beloof dat de laatste acte u zal achterlaten met hoopvol enthousiasme in plaats van de gebruikelijke bittere nasmaak van ontgoocheling.
Dit stuk is eerder verschenen in De Psychiater
