Eten volgens de Schijf van Vijf en dagelijks minimaal 30 minuten lichaamsbeweging zijn voorbeelden van een goede leefstijl. Terwijl we als psychiaters steeds meer aandacht besteden aan het adviseren en begeleiden van onze patiënten in het toepassen van een gezondere leefstijl, moeten we achter onze eigen oren krabben en erkennen dat onze eigen leefstijl voor verbetering vatbaar is.
Menig psychiater kent periodes van slechtere eetgewoontes, minder tijd voor het plannen van ontspanning en slapen als gevolg van onder andere verhoogde werkdruk. Een onderzoekje van leefstijlonderzoeker Jeroen Deenik onder deelnemers van het NVvP Voorjaarscongres 2019 liet zien dat maar 45% van de 133 deelnemers voldeed aan de Nederlandse beweegnorm en opvallend was dat psychiaters in opleiding minder bewegen dan psychiaters (Deenik et al., 2020). In 2019 vermeldde de Federatie Medisch Specialisten (FMS) naar aanleiding van een online peiling een toename van burn-out onder medisch specialisten. Als oorzaak werden toename van administratieve werkzaamheden en verlies van autonomie in het werk genoemd. Een andere belangrijke, niet te verwaarlozen oorzaak die door maar liefst 34% van de respondenten werd genoemd, is de arbeidscultuur van veel en hard werken. Een burn-out is weliswaar geen erkende DSM 5 classificatie, maar het heeft een hoge impact op vermindering van de kwaliteit van leven, arbeidsparticipatie en verhoging van de zorgkosten zoals beschreven in een multidisciplinaire richtlijn hierover.
Wat onder medisch specialisten een toenemend probleem lijkt te worden, is onder opleidelingen helaas niet anders. In 2018 bleek uit onderzoek van De Jonge Specialist (DJS) onder artsen in opleiding tot specialist dat 1 op de 5 jonge artsen last had van burn-out klachten. Onder coassistenten is het al niet veel beter: 1 op de 7 coassistenten had burn-outklachten in 2017). En wat voor AIOS psychiatrie in Nederland geldt, gaat helaas ook op voor AIOS psychiatrie in andere delen van de wereld. Chan et al. concludeerden aan de hand van een analyse van 22 studies dat 33.7% van de psychiaters in opleiding aan een burn-out leed, waaronder met name jongere AIOS, AIOS zonder kinderen en AIOS met een hoge werkdruk (Chan, Chew, & Sim, 2019).
In het themanummer van het Tijdschrift voor Psychiatrie over leefstijlpsychiatrie (november 2020) benoemde demissionair staatsecretaris van Volksgezondheid Paul Blokhuis dat hij bewust bezig is met een gezonde leefstijl in het kader van “Practice what you Preach”. Aangezien hij naast de GGZ ook ‘leefstijl’ in zijn portefeuille heeft, is zijn gedrag als publiek persoon een voorbeeld voor vele anderen. Als psychiaters hebben we ook een voorbeeldfunctie en onze eigen leefstijl blijkt hierin een rol te spelen. Uit het eerder benoemde onderzoek van Jeroen Deenik op het Voorjaarscongres bleek dat deelnemers die aan de Nederlandse beweegnorm voldeden, patiënten vaker verwezen naar een beweegprogramma of psychomotore therapeut (J. et al., 2020).
Naast dat we als psychiaters en supervisoren een voorbeeldfunctie hebben voor onze patiënten, hebben we dit ook voor jonge psychiaters (in opleiding). De vraag is daarom in hoeverre wij zelf aandacht hebben voor een gezonde leefstijl, en in hoeverre wij het belang hiervan uitdragen richting jonge psychiaters (in opleiding). En verder: signaleren we die ongezonde leefstijl ook bij jonge klaren of AIOS? Net zoals we onze patiënten begeleiden en adviseren in een betere leefstijl om ontregeling te voorkomen, zo kunnen ook supervisoren en opleiders een belangrijke rol spelen in het voorkomen en verminderen van burn-out bij AIOS. Door het goede voorbeeld te geven en als rolmodel te functioneren, maar daarnaast ook door in de opleiding expliciet aandacht te hebben voor een gezonde leefstijl. Het mentoraat voor AIOS is hier bijvoorbeeld een geschikte plek voor. De uitspraak “Practice what you Preach” krijgt hiermee in de opleiding tot psychiater een extra dimensie, door deze aan te passen naar: “Practice what you Teach”.
Dus, om niet alleen te preachen en teachen, delen we hier wat ontwikkelingen van De Jonge Psychiater op dit gebied en hoe je er aan mee kan doen:
- Beweging: De Socialrun, een non-stop estafetteloop van 555 km gedurende 48 uur door Nederland, om aandacht te vragen voor een meer inclusieve samenleving. Een team van de Jonge Psychiater maakt in september 2021 hun debuut: https://dejongepsychiater.nl/139-overig/1470-socialrun-hardloopclinic en: Sponsor een team | Socialrun 2021 | 17 t/m 19 septemberSocialrun
- Middelengebruik: Tussen 2017 tot 2019 deed ziekenhuispersoneel samen met mensen die opgenomen waren in het psychiatrisch ziekenhuis van het AMC een stoppoging om van het roken af te komen. De een was enthousiaster over het destigmatiserende effect dan de ander, maar feit is dat allen hetzelfde probleem ervaarden en steun vonden in een gezamenlijke oplossing (Vermeulen et al. 2020)
- Kennis: In 2022 zal het Handboek Leefstijlpsychiatrie verschijnen met hierin alle wetenschappelijke evidentie en kennis uit de praktijk gebundeld, onder redactie van Wiepke Cahn, Jeroen Deenik en Jentien Vermeulen.
- Waardering van werk: Meer dan 800 psychiaters (in opleiding) gaven hun mening over hun vak in de Psychiater thermometer, gepubliceerd in 2020. Het slechte nieuws? Meer dan 30% gaf aan zich emotioneel uitgeput te voelen. Het goede nieuws: psychiaters zijn trots en positief over de inhoud van hun vak.
Dit artikel is onderdeel van de DJP Leefstijlreeks
Referenties:
Chan, M. K., Chew, Q. H., & Sim, K. (2019). Burnout and associated factors in psychiatry residents: a systematic review. Int J Med Educ, 10, 149-160. doi:10.5116/ijme.5d21.b621
Frank, E., Kupfer, D. J., Thase, M. E., Mallinger, A. G., Swartz, H. A., Fagiolini, A. M., . . . Monk, T. (2005). Two-year outcomes for interpersonal and social rhythm therapy in individuals with bipolar I disorder. Arch Gen Psychiatry, 62(9), 996-1004. doi:10.1001/archpsyc.62.9.996
Deenik, J. Scheeuwe T. Van Deursen F. Cahn W. ( 2020). En u dokter? De fitheid en activiteit van deelnemers van het Voorjaarscongres 2019 en attitudes en verwijsgedrag rond beweeginterventies. Voorjaarscongres NvVP juni 2020, Poster 11.
Vermeulen JM, Doedens P, Schirmbeck F, van den Brink W, de Haan L. Implementatie van een stoppen-met-rokenprogramma in een psychiatrisch ziekenhuis: eerste resultaten [Implementation of a stop-smoking support program for patients and employees in a psychiatric hospital: First results]. Tijdschr Psychiatr. 2020;62(4):266-273. Dutch.
