Over psychiatrie gerept

Meisje model portret vrouwelijke

Rapmuziek is nog nooit zo populair geweest: waar het als onderdeel van de hiphopcultuur in de jaren ’70 een vehikel was voor reflectie op het racisme, geweld en uitbuiting in de South Bronx, is het nu wereldwijd het meest gestreamde genre. Rap trekt niet alleen steeds meer luisteraars, het publiek wordt ook steeds jonger (Nielsen Music Report, 2017). De meest gestreamde artiest van 2020 is Drake, een Canadese rapper die zijn nummers vult met mijmeringen over liefdesverdriet en twijfels over zaken waar hij spijt van heeft, zoals in Connect:

 

“But if it falls apart, I’m always still down
To pick a million tiny little pieces off the ground
Wish you would learn to love people and use things
And not the other way around”

 

Sad Drake is verworden tot een #mood. Nummer twee? De Amerikaanse rapper Juice Wrld, die in 2019 op Lowlands optrad en jonge fans massaal ontroerde met zijn emorap. Later dat jaar overleed hij aan een insult waarschijnlijk ten gevolge van drugsgebruik. Zelf had hij het al voorzien in zijn nummer End of the Road: “It’s suicidal she wrote, we doin drugs ‘till we in a coma”. Het moge duidelijk zijn: introspectie is hot.

In JAMA Pediatrics verscheen eind vorig jaar een onderzoek naar de prevalentie en aard van mental health thema’s in populaire rap. Dit werd uitgezocht door teksten te analyseren van de 25 meest populaire rapnummers in 1998, 2003, 2008, 2013 en 2018. Alle nummers werden gecodeerd door twee getrainde onderzoekers op referenties naar angst, depressie, suïcide en metaforen die geassocieerd kunnen worden met mentale risico’s (interrater reliabality voor 57 nummers >0.9). De meeste nummers hadden een mannelijke zwarte/Afro-Amerikaanse lead singer (n=97, 87%) met een gemiddelde leeftijd van 28 jaar. Onder hen waren prominente rappers zoals 50 Cent, Drake, Eminem, Kanye West, Jay-Z en Lil’ Wayne. In de 125 nummers werd frequent gerefereerd: 35 (28%) angst, 28 (22%) depressie, 8 (6%) suïcide en 26 (21%) een metafoor over geestelijke gezondheid. Er werd tussen 1998 en 2018 een substantiële toename geobserveerd van verwijzingen naar suïcide (0 naar 12%), depressie (16 naar 32%), en mentale metaforen (8 naar 44%). Stressoren waren omgevingsfactoren of het liefdesleven (adjusted OR 4.8, 95%CI 1.3-18.1).

Een duidelijke toename dus. Als verklaring hiervoor wordt onder andere het in 2008 uitgebrachte album 808&Heartbreak van Kanye genoemd. De plaat werd destijds geroemd in de pers. Maar ook eerdergenoemde Juice Wrld en Drake noemden dit als lichtend voorbeeld voor hun introspectieve schrijfstijl, waarin emotie werd gebruikt als template voor teksten. In het artikel wordt ook geobserveerd dat de toename van geestelijke verwijzingen begon rondom de economische recessie van 2007. Er was disproportioneel groot lijden hiervan voor de Zwarte/Afro-Amerikaanse gemeenschap en mensen met een lage sociaaleconomische status.

Weer geeft hiphop een stem aan het lijden van hen die worden achtergesteld door een systeem dat te groot is om te veranderen. Sinds 808&Heartbreak is Kanye West uitgegroeid tot een merk van bovenmenselijke proporties: Zeven platinum albums, netto geschat op $1.3 miljard (vóór zijn scheiding), ontbreekt zelden in de lijstjes van meest invloedrijke artiest van de 21e eeuw. En hij weet het: “21 Grammys, superstar family. We the new Jacksons, I’m all about that action”, schept hij op in Highlights van het album Life of Pablo (2016). Toch kwam hij afgelopen periode voornamelijk in het nieuws door zijn manische escapades, verhoogd-associatieve speeches en als zelf- (en door niemand anders) benoemde tegenstander van Trump en Biden als presidentskandidaat: Kanye 2020. Van Ye zelf denken we inmiddels tot op diagnoseniveau te weten wat er speelt: “See that was my third person. That’s my bipolar shit, n*** what?” (Yikes, 2018). Te midden van al die grandiositeit spat de kwetsbaarheid ervan af. Plotseling wordt het real.

Dat illustreert mooi de helende kracht van hiphop. Enerzijds is daar de bravoure (soms grenzend aan zelfverheerlijking) van iemand die floreert in het ongewisse en een vijandige omgeving. Anderzijds wordt duidelijk dat dit proces van overwinnen van social defeats een keerzijde heeft. Dat rappers zich altijd al bewust zijn geweest van dit proces, wordt mooi geïllustreerd in het nummer Tearz (1993), van de legendarische hiphopformatie Wu-Tang Clan.

 

“Memories in the corner of my mind
Flashbacks, I was laughin’ all the time
I taught him, all about the bees and birds
But I wish I had a chance to sing these three words
After laughter, comes tears”

Deze paradox is een baken van hoop voor adolescenten, voor wie de drang tot zelfontplooiing en het gevoel van onzekerheid in een vreemde wereld dagelijkse kost is. Maar waar de rapteksten over mental health traditioneel een anti-institutioneel, ‘self-help’, karakter hadden, omarmen de teksten nu toenemend het reguliere westers-psychiatrische discours. Zoals Jay-Z in het nummer Smile (2017):

“Society shame and the pain was too much to take;
My therapist said I relapsed / I said
‘Perhaps I Freudian slipped in European whips”

Geen wonder dat rap in toenemende mate wordt gebruikt als middel om educatie te geven over mentale gezondheid: in Engeland tracht HipHop Psych, opgericht door een psychiater en een hersenwetenschapper, met veldwerk en onderwijs de brug te slaan tussen de medische wereld en wat ze in hun eigen beschrijving hip-hop cultuur noemen. In de Verenigde Staten werkte populaire rapper Logic samen met de National Suicide Hotline en maakte het nummer 1-800-273-8255, waarna de hoeveelheid telefoontjes naar de Amerikaanse 113 verdriedubbelde. Rap wordt zelfs als therapievorm door een Nederlandse onderzoeker en muziektherapeut beschreven voor de forensische psychiatrie.

De toekomst is ongewis, maar het is aannemelijk dat mentaal lijden een steeds prominentere rol zal gaan spelen in rapteksten. Zeker in het licht van de huidige pandemie, waarin vooral van jongeren een steeds sterkere emotionele en economische tol geëist wordt.

En de vrouwelijke rappers? Daarover wordt met geen woord gerept in het artikel. Het grootste talent van eigen bodem is op dit moment S10: ‘Veels te lang was ik opgenomen, Best wel gek hoe stemmen in m’n hoofd binnenslopen. Pillen, pillen, pillen en ze bleven hopen’ (Antipsychotica, 2019). Luistert deze playlist en beoordeel zelf het effect op je gemoedstoestand.

Geschreven door:

Schrijf je in voor onze nieuwsbrief

Ontvang maandelijks een update over de nieuwste artikelen van De jonge psychiater

Gerelateerde artikelen
Opmerking
Opmerking
Hoe zou je deze pagina willen beoordelen?
Heb je een opbouwende opmerking?
Volgende
Laat je e-mailadres achter als we contact met je mogen opnemen over je feedback
Terug
Inzenden
Bedankt voor het achterlaten van je opmerking!