Op 5 oktober 2023 bezocht ik het Nationaal Congres Farmacotherapie in de Psychiatrie, georganiseerd door Psyfar. Het congres bood een boeiend programma, variërend van rationele keuze van antipsychotica tot aan designer drugs en meer. Psychiater Nienke van Vulink, werkzaam op de afdeling Psychiatrie in het Amsterdam UMC (locatie AMC), bracht met enthousiasme de psychodermatologie onder de aandacht. Aan de hand van “facts en acts” geef ik je een vogelvlucht door de bijzonder boeiende psychodermatologie.
FACTS
• De relatie tussen huid en hersenen kent een gemeenschappelijke basis, het embryonale ectoderm. Huid en hersenen zijn verbonden en dat reikt verder dan rillen, zweten en blozen. De psychodermatologie is het boeiende vakgebied dat zich hiermee bezighoudt.
• Een survey in 2011 door de Britisch Association of Dermatology (BAD) toonde dat ongeveer 85% van de patiënten met een dermatologische aandoening ervaart dat psychosociale klachten een belangrijk onderdeel zijn van hun ziekte.
• De BAD vermeldt op hun website (https://www.bad.org.uk/) dat van alle patiënten met psoriasis in het Verenigd Koninkrijk er jaarlijks ongeveer 300 mensen een suïcidepoging doen.
• Acne blijkt sterk geassocieerd met een lagere kwaliteit van leven en een verhoogd risico op suïcidaliteit. Goede behandeling van acne geeft een verbetering van psychische klachten en kwaliteit van leven [1].
• 20% van de mensen met psoriasis is wel eens gevraagd te vertrekken uit een zwembad, bij de kapper of bij sporten. Ongeveer 80% van de patiënten met psoriasis of eczeem voelt zich wel eens gestigmatiseerd [2].
• Onder eerstelijns patiënten met chronische huidaandoeningen (atopisch eczeem, psoriasis, etc.) heeft 50% milde angst- en depressieve klachten; 15% heeft deze in ernstige mate [3].
• 2-5% van psychofarmaca kan dermatologische problemen uitlokken. Het hoogste risico gaat op voor carbamazepine (incidentie 0.32%, dosisafhankelijk). Het meest gevreesd zijn het Stevens-Johnson Syndroom en Toxische Epidermale Necrolys welke het meest voorkomen bij stemmingsstabilisatoren met anti-epileptische werking zoals carbamazepine, lamotrigine en valproïnezuur [4].
• Een primaire infestatiewaan waarbij mensen denken dat er beestjes in of op de huid leven, lijkt het meest voor te komen onder oudere (postmenopauzale) vrouwen. Experts binnen de psychodermatologie zien een mogelijke verklaring in de postmenopauzale oestrogene dysregulatie met consequenties voor het dopamine transport systeem (DAT) [5, 6].
• Een body dysmorphic disorder (BDD) gaat vaak gepaard met een obsessie met de huid of het haar (vermeende huidproblemen, dunner worden van het haar, terugtrekkende haargrens etc.) en manifesteert zich meestal reeds in de jeugd of adolescentie [7].
• Ondanks de hoge prevalentie en lijdensdruk zoals hierboven beschreven blijkt uit een enquête door Willem Jansen in 2021 dat onder 89 psychiaters en aios er vrijwel geen bekendheid is met, dan wel verwijzingen zijn voor patiënten met psychodermatologische klachten.
ACTS
• Ken de bovenstaande facts.
• Herkenning van psychodermatologische aandoeningen begint met meer samenwerking tussen dermatologen en psychiaters. Mogelijk kan dit stimuleren tot laagdrempeliger en multidisciplinair behandelen, ook buiten de huidige twee gespecialiseerde centra in de psychodermatologie (Amsterdam UMC en Erasmus MC).
• Onderscheid primair psychiatrische stoornissen dan wel symptomen met invloed op de huid (zoals een infestatiewaan, obessieve-compulsieve en verwante stoornissen met trichotillomanie, een excoriatiestoornis, een gedragsmatige verslaving als tanorexia en zelfbeschadigend gedrag) van primaire huidaandoeningen met invloed op de mentale gezondheid (zoals acne, psoriasis, pruritus, alopecia, urticaria, rosacea). Een dergelijk onderscheid ofwel gezamenlijke indeling die zowel door psychiaters als dermatologen nageleefd wordt, kan een gewenste samenwerking vergemakkelijken met een behandelfocus op de primaire problematiek en samenwerking waar nodig.
• Voorkom uitsluiting en stigmatisering. Maatschappelijk gezien is verspreiding van kennis belangrijk om uitsluiting door onwetendheid, stigma en hieruit voortvloeiend psychisch lijden te voorkomen. “Kennis bezitten geeft twee voordelen: men oordeelt minder en oordeelt beter” [8].
Zelf “act” ik inmiddels door met meer aandacht voor psychodermatologische problematiek naar mijn patiënten te kijken. Recent zag ik een patiënt met ondraaglijke jeuk bij het afbouwen van antipsychotica – DD een antihistaminerge rebound? En wat te denken van jeuk behandelen met antidepressiva? Wellicht iets wat beter begrepen gaat worden in de toekomst. Toekomstig onderzoek binnen de psychodermatologie zou zich bijvoorbeeld kunnen richten op een neurobiologische basis van de interactie tussen huid en hersenen om beter te kunnen begrijpen of en hoe er sprake is van wederzijdse beïnvloeding op neurobiologisch niveau. Ook kan nog worden gedacht aan psychotherapeutische handreikingen aanleren aan dermatologen en dermatologie AIOS, wellicht dat dit motivering van behandeling in de GGZ kan verbeteren. De toekomst van de psychodermatologie is wat mij betreft ontzettend boeiend, belangrijk en veelbelovend.
Referenties
1 Gieler, U., Gieler, T., & Kupfer, J. (2015). Acne and Quality of Life – Impact and management. Journal of the European Academy of Dermatology and Venereology, 29(S4), 12–14. https://doi.org/10.1111/jdv.13191
2 Ginsburg, I. H., & Link, B. G. (1993). Psychosocial consequences of rejection and stigma feeling in psoriasis patients. International Journal of Dermatology, 32(8), 587–591. https://doi.org/10.1111/j.1365-4362.1993.tb05031.x
3 Verhoeven, E., Kraaimaat, F. W., Van De Kerkhof, P., Van Weel, C., Duller, P., Van Der Valk, P., Van Den Hoogen, H., Bor, J., Schers, H., & Evers, A. W. M. (2007). Prevalence of physical symptoms of itch, pain and fatigue in patients with skin diseases in general practice. British Journal of Dermatology, 156(6), 1346–1349. https://doi.org/10.1111/j.1365-2133.2007.07916.x
4 Lange-Asschenfeldt, C., Grohmann, R., Lange‐Asschenfeldt, B., Engel, R. R., Rüther, E., & Cordes, J. (2009). Cutaneous adverse reactions to psychotropic drugs. The Journal of Clinical Psychiatry, 70(9), 1258–1265. https://doi.org/10.4088/jcp.08m04563
5 Foster, A. A., Hylwa, S. A., Bury, J. E., Davis, M. D. P., Pittelkow, M. R., & Bostwick, J. M. (2012). Delusional infestation: clinical presentation in 147 patients seen at Mayo Clinic. Journal of the American Academy of Dermatology, 67(4), 673.e1-10. doi:10.1016/j.jaad.2011.12.012
6 Brownstone, N., Howard, J., & Koo, J. (2022). Management of delusions of parasitosis: an interview with experts in psychodermatology. International Journal of Women’s Dermatology, 8(3), e035. doi:10.1097/JW9.0000000000000035
7 Hardardottir, H., Hauksdottir, A., & Björnsson, A. S. (2019). [Body dysmorphic disorder: Symptoms, prevalence, assessment and treatment], Laeknabladid, 2019(03), 125–131. https://doi.org/10.17992/lbl.2019.03.222
8 François- Augustin de Paradis de Moncrif, 1687 – 1770
