Dit artikel is eerder gepubliceerd in de rubriek ‘In Het Kort’ van het Nederlands Tijdschrift voor Geneeskunde (Joeri S. Zoon, Ned Tijdschr Geneeskd. 2020;164:D4605).
Titel
Zijn SSRI’s ook effectief bij niet-ernstige depressie?
Waarom dit onderzoek?
Meerdere meta-analyses concluderen dat er een verband is tussen de ernst van een depressie en respons op SSRI’s. Op basis daarvan wordt aangenomen dat SSRI’s enkel effectief zijn bij ernstige depressies. De meeste van de geïncludeerde studies gebruiken als uitkomstmaat de somscore van depressieschalen, zoals de veelgebruikte Hamilton Depression Rating Scale (HDRS). De vraag is of er op patiënt- en symptoomniveau verschillen in respons zijn. Met die kennis kunnen we beter bepalen welke individuele patiënt zou kunnen profiteren van behandeling met SSRI’s.
Onderzoeksvraag
Is er een verband tussen initiële ernst van depressie en respons op SSRI’s?
Hoe werd dit onderzocht?
Alle acute fase, placebo-gecontroleerde SSRI-trials bij volwassenen met een depressieve stoornis die gebruikmaakten van de HDRS-depressiescore werden geïncludeerd. De data van 8262 patiënten werden samengevoegd en per symptoom post-hoc geanalyseerd om de invloed van depressie-ernst op SSRI respons te beoordelen. Als uitkomstmaten werden de som van de volledige HDRS schaal (HDRS-17) en de subschalen HDRS-6 en HDRS-11 gebruikt. De HDRS-6 bestaat uit de items depressieve stemming, anhedonie, schuldgevoelens, psychomotore retardatie, angst en algemene somatische symptomen. De HDRS-11 bestaat uit de overige 11 symptomen waaronder slaapproblemen, seksuele disfunctie en gewichtsverandering. De groepen niet-ernstige depressie (HDRS-17 score ≤18) en ernstige depressie (HDRS-17 score ≥27) werden met elkaar vergeleken.
Belangrijkste resultaten
In beide groepen werd een significante afname gezien van de HDRS-6 symptomen en was er geen verschil in de grootte van deze afname. Wel werd er, zoals reeds eerder aangetoond, een relatie gevonden tussen de twee depressiegroepen in ernst en SSRI respons met de HDRS-17 somscore als uitkomstmaat; m.a.w. hoe ernstiger de depressie, hoe effectiever de antidepressiva. Een verklaring hiervoor is dat de symptomen van de HDRS-11 subschaal vaak licht of afwezig zijn in de niet-ernstige depressie groep waardoor er minder ‘ruimte’ is voor verbetering op deze schaal.
Consequenties voor de praktijk
Eerdere meta-analyses onderzochten het effect van SSRI’s op groepsniveau en op basis van de HDRS-17 somscore, wat heeft geleid tot onjuiste interpretaties van de SSRI-trial data. Het bovengenoemde onderzoek is de grootste meta-analyse die deze data op patiënt- en symptoomniveau analyseerde. Hieruit komt naar voren dat mensen met een niet-ernstige depressie, die klachten hebben zoals een depressieve stemming, anhedonie of angst, even goed responderen op behandeling met SSRI als mensen met een ernstige depressie. Dit biedt hoop op succesvolle behandeling met SSRI’s voor een grotere groep patiënten met depressieve klachten en pleit voor een indicatiestelling van SSRI-behandeling op basis van individueel klachtenpatroon.
Referentie
Hieronymus, F., Lisinski, A., Nilsson, S., & Eriksson, E. (2019). Influence of baseline severity on the effects of SSRIs in depression: an item-based, patient-level post-hoc analysis. The Lancet Psychiatry, 6(9), 745-752.
