Waarom dit onderzoek?
Electroconvulsie therapie staat bekend om zijn goede werking bij depressies. Veel patiënten knappen op, ook de groep die al heel lang, ernstig of therapie resistent is (Heijnen et al., 2010). In een multicenter onderzoek is geprobeerd om het effect van ECT nog meer te verbeteren en terugval na ECT te voorkomen. Vanuit de cognitieve theorie is bekend dat negatieve schema’s een belangrijke rol spelen bij het ontstaanonderhouden en terugval van een depressieve stoornis.
In dit onderzoek hebben we geprobeerd door middel van ECT de negatieve schema’s te verzwakken en zo de effectiviteit van ECT te vergroten. Het onderzoek is gebaseerd op nieuwe inzichten vanuit de geheugentheorie. Deze hebben laten zien dat je herinneringen kan ophalen, deze tijdelijk dan ‘labiel’ worden en dan opnieuw opgeborgen kunnen worden. Dat opnieuw opbergen van opgehaalde herinneringen kan ook verstoord worden. Eerder onderzoek (Kroes et al., 2014) heeft laten zien dat ECT in staat is om net aangeleerde verhalen te verzwakken.
Onderzoeksvraag
Kan de effectiviteit van ECT voor depressie vergroot worden door negatieve schema’s die ten grondslag liggen aan een depressieve stoornis te verminderen of te verzwakken?
Hoe werd dit onderzocht?
In deze RCT werden in een periode van 4 jaar patiënten die ECT kregen verdeeld in 2 groepen. De ene groep kreeg ECT zoals gebruikelijk, en bij de andere groep werd vlak voor ECT een negatieve autobiografische herinnering opgehaald die symbool stond voor een negatief schema van de patiënt. Wij veronderstelden dat bij de groep waarbij de negatieve herinneringen vlak voor ECT werden opgehaald, de negatieve herinnering verzwakt zou worden, en deze groep dus beter of sneller zou opknappen en minder snel zou terugvallen (gemeten met HDRS).
Belangrijkste resultaten
Opvallend was allereerst dat tijdens dit onderzoek naar voren kwam hoe weinig patiënten in Nederland worden verwezen voor ECT. Met cijfers van de NZA werd berekend dat slechts 1.2% van de patiënten die 2 jaar of langer depressief zijn ECT krijgen. In absolute aantallen gaat dit jaarlijks over 20.000 patiënten die niet worden doorverwezen voor ECT, terwijl zij hier mogelijk wel baat van zouden kunnen hebben.
Uit het onderzoek kwam naar voren dat negatieve schema’s na ECT in beide groepen enorm waren opgeknapt. Het bleek zelfs dat de verbetering van de negatieve schema’s zorgen voor de uiteindelijke verbetering van de depressie zelf.
Hoe zal dit onderzoek ons vak veranderen?
Dit is het eerste onderzoek wat laat zien dat ECT in staat is negatieve schema’s te verminderen. Er werd in de RCT geen verschil tussen beide groepen gevonden met betrekking tot opknappen van de depressie of minder snel terugvallen. De gedachte hierachter is dat het moeilijk is om negatieve schema’s op te halen en in labiele toestand te brengen, omdat zij zo langdurig zijn ingebed in het brein. Ook lieten tijdens dit onderzoek nieuwe inzichten in de geheugentheorie zien, dat als je herinneringen in een labiele toestand brengt, je ook tegelijkertijd iets nieuws moet aanleren en dat is tijdens dit onderzoek niet gebeurt.
Belangrijke les is in ieder geval, verwijs door voor ECT als depressieve patiënten niet opknappen of heel lang ziek blijven!
Literatuur
– Proefschrift Fade Away, Dominique Scheepens, Amsterdam UMC, locatie AMC, 2022
– Heinen, W.T., Birkenhager, T.K Wierdsma, A.I. et al. (2010). Antidepressant pharmacotherpay failure and response to subsequent electroconvulsive therapy: a meta-analysis. J. Clin Psychopharmacol, 30 (5), 616-619.
– Kroes M.C., Tendolkar, I., van Wingen, G.A., van Waarde (2014). An electroconvulsive therapy procedure impairs recnsolidation of episodic memories in humans. Nat Neurosci, 17 (2), 204-206.
