Ingezonden column: Hoe wij verbannen werden van het EPA congres

Redactie DJP
23 april 2025

Auteur: Phebe Kraanen

Zin hadden we, in een tijd met elkaar en het gretig tot ons nemen van informatie op het jaarlijkse congres van de European Psychiatric Association (EPA). Het vond plaats in Madrid met als motto: ‘towards real-world solutions in mental health‘. Problemen in de wereld dienen geadresseerd te worden, legde de EPA-president uit in zijn openingsspeech, want maatschappelijke kwesties zoals oorlogen en migratie leiden tot een wereldwijde toename van psychische klachten. Het werd een vurig pleidooi om de context te integreren in de psychiatrie. We klapten daarna voor Oekraïne, stonden stil bij de gevaren van Iran en China en niemand sprak een woord over Palestina.

Direct viel de platinum hoofdsponsor van het congres op: farmaceut TEVA. Ze hadden goede zichtbaarheid met een grote stand in het congreshart, posters, en meerdere industry-sponsored lezingen. Deze multinational is één van de grootste bedrijven in Israël en één van de grootste producenten van generieke medicatie wereldwijd [1]. TEVA steunt openlijk het Israëlische regime in de onderdrukking van Palestijnen door het beperken van de toegang tot medicatie en medische middelen aan Palestina. Doordat TEVA financieel profiteert van de illegale bezetting [2], wordt het al jaren door de Boycott-Divestment-Sanctions (BDS) beweging genoemd als bedrijf om aansprakelijk te stellen [3]. We weten dat een boycot een krachtig wapen is voor verandering, zoals dat ook heeft geleid tot de beëindiging van Apartheid in Zuid Afrika [4].

De oproep voor maatschappelijke bewustwording door de EPA galmde in onze oren. Na het zien van de beelden van opnieuw vermoorde hulpverleners in Gaza [5] , was het surrealistisch dat TEVA in het middelpunt stond op dit congres. We moesten iets doen. Dit was een unieke kans om zichtbaar te maken dat TEVA moreel medeplichtig is aan de onderdrukking en vernietiging van Palestijnen.

We konden niet goed slapen. Beelden schoten door het hoofd over gearresteerd worden, de opleiding niet kunnen afmaken. Maar ook beelden van uitgehongerde slachtoffers van de genocide en niemand die naar ze omkijkt. Een verstikkende stilte moest doorbroken worden, een menselijkheid terugvinden. We waren zenuwachtig.

Bij de ingang van de TEVA-lezing werd onze badge gescand. De beveiliging was goed vertegenwoordigd. Met bonzend hart gingen we zitten. Zodra de lezing begon stonden wij op. Vriendelijk deelden we flyers uit met uitleg over TEVA´s medeplichtigheid in de bezetting en dat een boycot noodzakelijk is. De beveiliging sommeerde ons om te vertrekken. De overige flyers vonden een weg de lucht in en dwarrelden langzaam en dramatisch naar beneden. Er werd geschreeuwd naar het podium dat de genocide moet stoppen en dat TEVA verantwoordelijk gehouden moest worden.

Eenmaal buiten wilde de beveiliging de politie erbij halen, wij haalden onze schouders op en zeiden dat we louter informatie hadden verspreid. Het hoofd sponsoring nam op orders van ‘bovenaf’ onze badge af: de toegang tot het congres was ons ontzegd.

De hele dag heeft het EPA bestuur vergaderd over onze actie. ‘s Avonds ontvingen we een mail van de directeur waarin stond dat de EPA strikt apolitiek is – we mochten onze deelname continueren onder de voorwaarde dat we een clausule zouden ondertekenen. Dat deden we nadat zij akkoord gingen met onze eis voor een dialoog, immers het doel van onze actie.

Aan tafel met de president en directeur van EPA merkten we een gebrek aan kennis over TEVA, die in schril contrast stond met het programma vol politiek engagerende lezingen. Hoewel ons bezwaar tegen het opleggen van stilzwijgen werd weggewuifd, waren ze dankbaar voor de informatie over TEVA en ze gaven aan dat hun ethische procedures konden worden aangescherpt. We mochten het strijden niet opgeven, was hun laatste boodschap.

Het roept indringende vragen op over ons vakgebied. Is de psychiater apolitiek, ´neutraal´? Kan je stil blijven als individu (of beroepsgroep [6]) terwijl collega’s worden vermoord bij het uitvoeren van hun beroep en wanneer overheden of bedrijven hier medeplichtig in zijn? Hebben we enkel een verantwoordelijkheid voor diagnostiek en behandeling nadat het trauma is opgetreden, of zullen we er alles aan moeten doen de schade van oorlogstraumatisering te voorkomen?

Actievoeren werkt, is de conclusie van dit enerverende beloop. Het ongemak wat we voelden bleek een raadgever in plaats van een hinderlijk te negeren affect. Alle remmende (onbewuste) bevragingen over de effectiviteit van protesteren werden ontkracht. Wij voelden ons gesterkt door een onomstotelijke waarheid, die belangrijker was dan onze eigen angst.