De Biografie als medicijn

Redelijk hoog zijn mijn verwachtingen na het zien van de cover en het lezen van de korte recensies over dit boek. Biografie als medicijn. Zou het een mooi hulpboek zijn over het gebruik van de biografie in de klinische praktijk? Zou het handvaten bevatten hoe de biografie te interpreteren? Psychodynamische theorieën wellicht rondom de biografie? Vol enthousiasme begin ik aan het eerste levensverhaal. 

Het boek is opgebouwd uit zes levensverhalen met telkens een theoretische nabeschouwing en vragen aan de lezer. In de biografische interviews met Trudy Dehue, Carlo Leget, Machteld Huber, Dirk de Wachter, Wilma Boevink en Jim van Os wil de schrijfster laten zien dat de rode draad in een levensverhaal mensen kan helpen hun identiteit te ontdekken. Hiermee wordt bedoeld dat mensen aan de hand van hun eigen levensverhaal kunnen leren wat hun idealen zijn, welke keuzes ze maken en waarom. Met deze nieuwe inzichten kan men vervolgens de regie over het eigen leven terugnemen door eigen keuzes te maken. 

Helaas vervult het boek mijn verwachtingen als hulpverlener niet in. In plaats van een hulpboek voor de klinische praktijk is het een zelfhulpboek over zingeving en spiritualiteit voor personen die zich in de medische wereld als diagnose zijn gaan zien. De schrijfster noemt het ‘de medicalisering van de maatschappij’. Hiermee bedoelt ze dat mensen hun eigen identiteit zijn kwijtgeraakt door dat ze een diagnose/label zijn geworden in de medische wereld. Volgens de auteur dienen zinvragen zich aan in tijden van crisis, ziekte en ingrijpende ervaringen. Zij probeert duidelijk te maken dat een periode van crisis gezien kan worden als een kans op persoonlijke ontwikkeling, een kans om het eigen levensverhaal te doorgronden en zo richting te vinden. De schrijfster wil hen helpen door, middels het stellen van existentiële vragen over de zin van het leven, over idealen, over verantwoordelijkheden, morele waarden en geestelijke ontwikkeling, opnieuw in contact te komen met zichzelf en zo ook zingeving te vinden. 

Daarbij schrijft ze over de huidige samenleving waarin zingeving meer en meer lijkt te gaan over materiële waarde en economische motieven. De maakbare individu. “We zijn ons lichaam, onze telefoon, onze auto en ons huis.” Dit is een denkbeeld waarvan ikzelf als millennial vaak wordt beticht; ‘Succes is een keuze’. De auteur geeft aan dat hierdoor gevoelens van leegte en zinloosheid ontstaan en daarmee depressie en burn-out. Zij pleit ervoor om terug te gaan naar onze kwetsbaarheid. Verbondenheid en medemenselijkheid toelaten en meer voor elkaar zorgen om zo deze gevoelens te voorkomen. Allemaal mooie ideeën, waarbij ik niet aan de indruk kan ontkomen dat de auteur vooral haar eigen kijk op de maatschappij wil voordragen aan haar lezers. Voor sommige behandelingen is de biografie noodzakelijk, maar in veel patiënten met ernstige psychiatrische stoornissen is dat vooral ontregelend. Wij zijn niet ons verhaal, net zomin wij ons brein zijn, of wij onze genen zijn of wij onze neurotransmitters zijn.

Kortom, Susanne Kruys wil met dit boek inzicht geven in het belang van ons levensverhaal. Met dit boek wil ze laten zien dat het kennen van je eigen levensverhaal kan helpen bij herstel. Zij slaagt hier deels in door in begrijpelijke taal haar theorieën uit te leggen die grotendeels gebaseerd zijn op haar ervaring als biografisch coach en zingevingstherapeut. Dat is iets wat de auteur overtuigend kan; haar opvattingen over het levensverhaal overbrengen op haar lezers. Toch zijn mijn verwachtingen niet waargemaakt; wat ik mis in dit boek is een wetenschappelijk perspectief op het concept van biografie. Daarnaast ontbreken concrete adviezen die behandelaren in de spreekkamer kunnen gebruiken waardoor het voor hulpverleners misschien minder bruikbaar is. Maar voor diegenen die zingeving missen kan dit boek wellicht helpen om meer inzicht te krijgen in hun eigen levensverhaal.