Menigeen was met stomheid geslagen toen Donald J. Trump op 8 november verkozen werd tot Amerika’s 45ste president. Niet alleen is hij zeer omstreden op vele terreinen, maar er bestaan ook ernstige twijfels over zijn mentale gezondheid: in vele journalistieke publicaties wordt vermoed dat hij lijdt aan een (ernstige) narcistische persoonlijkheidsstoornis. Er werd aangehaald hoe ongeschikt dit hem zou maken voor het presidentschap. Echter, de Amerikaanse psychiaters hielden zich stil. Waarom? Omdat de Goldwater Rule hen dit voorschrijft.
The Goldwater Rule
In 1973 formuleerde de American Psychiatric Associaton (APA) ‘the Goldwater Rule’, die psychiaters verbiedt ‘op afstand te diagnosticeren’, dus zonder de persoon zelf onderzocht te hebben en zonder diens instemming. Het principe is gebaseerd op een incident dat plaatsvond in de presidentsverkiezingen van 1964, toen het tijdschrift Fact ruim 12.000 psychiaters vroeg of de Republikeinse kandidaat -senator Barry Goldwater- wel geschikt zou zijn voor het presidentschap. Bijna 2.500 psychiaters gingen in op deze vraag, waarvan bijna de helft senator Goldwater ongeschikt achtte (en dus de andere helft hem als geschikt achtte). De argumenten die ze aanhaalden waren niet mis: Goldwater zou “narcissistic,” “impulsive” en “paranoid schizophrenic” zijn, met een ‘unconscious hatred of his Jewish father’ waarbij hij ‘was scarred by his rigid toilet training’.
Smaad
Dit incident kreeg uiteraard een staartje. Ten eerste verloor Goldwater de verkiezingen en klaagde Fact magazine aan voor smaad. Hij won de zaak en kreeg een schadevergoeding van 75.000 dollar. Ten tweede was het incident voor de APA reden om een strikte regel in te stellen over onder welke omstandigheden haar leden wel en niet tot een oordeel mogen komen over iemands psychische toestand.
Speculeren mag wel
Professor Dr. Sally Satel, verbonden aan onder ander Yale University, pleit echter voor wat lossere kaders met betrekking tot deze Goldwater Rule.2 Ze beargumenteert dat een diagnose in de jaren 60 en 70 vrijwel volledig volgens Freudiaanse principes tot stand kwam. Dat vraagt om verregaande kennis over de patiënt. Geen van de psychiaters die aan het woord kwam in Fact magazine had die kennis destijds over senator Goldwater. Met de komst van de DSM als basis voor onze diagnostiek, liggen de kaarten volgens Satel heel anders op tafel. De criteria die nodig zijn voor het stellen van een stoornis zijn nu helder en puntsgewijs beschreven en veel van hen kunnen ook best afgeleid worden uit een lang TV interview met de betrokkene of uit zijn (politieke) gedrag tijdens een verkiezingscampagne. Wat zich alleen niet laat vangen zonder een individueel onderzoek van de betrokkene is diens (dis)functioneren op (inter)persoonlijk vlak. Gezien kennis hierover volgens de DSM een vereiste is voor het stellen van een diagnose, betoogt Satel dat diagnosticeren dan wel niet mogelijk, maar speculeren wel.
Maar maakt het uit?
Satel betwijfelde op moment van schrijven (13 oktober 2016) al ten zeerste of het voor kiezers uit zou maken als Trump officieel bekend zou zijn met een (persoonlijkheids)stoornis: waarschijnlijk zouden ze hun stemgedrag er niet voor hebben aangepast (en helaas had ze gelijk). Ze waarschuwt ervoor dat het hebben van een psychiatrische (persoonlijkheids)stoornis niets zegt over de mate van functioneren in een bepaald ambt. Om een voorbeeld te geven: Hillary Clinton voldoet ook aan veel criteria van de narcistische persoonlijkheidsstoornis.
Man met masker
Daarbij lijkt Trump ook nog eens heel moeilijk te duiden, zelfs als je massa’s aan beschikbaar materiaal onderzoekt. Psycholoog Dan P. McAdams schrijft in juni 2016 in The Atlantic een essay over hoe Trumps persoonlijkheid de invulling van zijn presidentschap zou kunnen bepalen. Hij komt tot de volgende conclusie:
‘Who, really, is Donald Trump? What’s behind the actor’s mask? I can discern little more than narcissistic motivations and a complementary personal narrative about winning at any cost. It is as if Trump has invested so much of himself in developing and refining his socially dominant role that he has nothing left over to create a meaningful story for his life, or for the nation. It is always Donald Trump playing Donald Trump, fighting to win, but never knowing why.’3
En daar moeten we het de komende vier jaar (helaas) mee doen..
