Analyse van besproken tuchtklachten in 6 jaargangen Medisch Contact (2015-2020)
Nederland kent sinds 1928 een tuchtrecht voor artsen, toentertijd vastgelegd in de Wet Medisch Tuchtrecht. Momenteel is het medisch tuchtrecht in Nederland verankerd in de Wet op de Beroepen in de Individuele Gezondheidszorg (Wet BIG). Het doel van het tuchtrecht is tweeledig: “het bewaken en bevorderen van de kwaliteit van de beroepsuitoefening enerzijds en het beschermen van de patiënt tegen ondeskundig en onzorgvuldig handelen door beroepsbeoefenaren anderzijds.”
Het primaire doel van het tuchtrecht is niet straffen, maar het verbeteren van de zorg. Het is daarom belangrijk dat er van tuchtzaken geleerd kan worden, niet alleen door de beklaagde, maar ook door alle collega’s. Sinds het begin van dit millennium worden vrij structureel belangwekkende en opmerkelijke tuchtzaken besproken in het artsenvakblad Medisch Contact1. Een deel van deze artikelen wordt expliciet genoemd op de voorpagina. Gevoelsmatig gaat een groeiend aantal van de in Medisch Contact (MC) besproken tuchtrechtzaken over psychiaters. Steeds vaker las ik koppen als “Psychiater geschorst en krijgt werkstraf na relatie met patiënte” en “Psychiater laat patiënt vuile klusjes opknappen”. Om uit te zoeken of het daadwerkelijk zo is dat er steeds meer tuchtklachten tegen psychiaters besproken worden in Medisch Contact, besloot ik op onderzoek uit te gaan.
Methode
Om te onderzoeken of het daadwerkelijk zo is dat er relatief veel tuchtzaken van psychiaters worden gepresenteerd in Medisch Contact heb ik gekeken naar alle in Medisch Contact besproken tuchtzaken van de afgelopen zes jaar (01-01-2015 tot en met 31-12-2020).
Totaal aantal besproken tuchtklachten
In totaal zijn er de afgelopen zes jaar 707 artikelen over tuchtzaken verschenen in MC. Gemiddeld komt dat neer op 117,8 tuchtzaken per jaar. Gecompenseerd voor themanummers (waarin geen tuchtzaken besproken worden) en dubbele nummers in de zomerperiode, verschijnen er jaarlijks 44 nummers van het vakblad. Dat komt neer op 2 á 3 (2,68) besproken tuchtzaken per nummer. Dit aantal laat een dalende trend zien: in 2015 werden nog 136 tuchtzaken besproken, in 2019 waren dat er ‘slechts’ 116, wat neer komt op een daling van 15% (figuur 1). In 2020 is dit aantal opnieuw fors gedaald naar 78, maar dat is waarschijnlijk direct te wijten aan de Covid-19 pandemie (en de daling van circa 30% van behandelde zaken bij de tuchtcolleges).
Het meest recente jaarverslag (2020) van de tuchtcolleges voor de gezondheidzorg vermeldt 1028 ingekomen tuchtzaken, en 1049 behandelde zaken2. In verband met Covid-19 was dit fors (circa een derde) lager dan afgelopen jaren. Het jaarverslag 20193, dat 1514 binnengekomen en 1502 afgehandelde klachten vermeldt, is wat dat betreft wellicht meer representatief. Tegen die getallen afgezet, kunnen we stellen dat de afgelopen jaren gemiddeld 7,7% van de bij het tuchtcollege behandelde zaken besproken wordt in Medisch Contact.
Figuur 1. Aantal besproken tuchtzaken per jaar in Medisch Contact voor de periode 2015-2020.
Aantal besproken tuchtklachten tegen psychiaters
In een eerste, geautomatiseerde screening waarin alleen gekeken is naar de titels van de geschreven besprekingen in MC, lijkt het mee te vallen met het aantal besproken klachten tegen psychiaters. In 2015 waren dat er 5 (3,7%), in 2016 3(2,3%), in 2017 en 2018 6 (4,7 en 5% respectievelijk), in 2019 11 (9,5%) en in 2020 10 (12,8%). Het viel echter op dat, met name bij de oudere artikelen, het specialisme van de beklaagde niet altijd expliciet genoemd wordt of simpelweg gesproken wordt over ‘arts’. Voorbeelden van dergelijke titels zijn bijvoorbeeld “Inzicht tonen lastig als je het niet eens bent met de tuchtrechter”, “Arts onderschat gevaar ingeslikte batterij, met fataal gevolg” of “Seksuele relatie met patiënte”. Van alle artikelen waarbij niet direct uit de titel herleidbaar was wat het specialisme van de beklaagde was, is de volledige tekst gelezen. In de meeste gevallen kon dan alsnog een specialisme worden achterhaald.
Het aantal in MC besproken klachten tegen psychiaters was over de afgelopen zes jaar redelijk stabiel: 15 in 2015 (11% van het totaal), 7 in 2016 (5,3%), 12 in 2017 (9,5%), 8 in 2018 (6,7%), 13 in 2019 (11,2%) en 10 in 2020 (12,8%), zie ook figuur 2. Dit aantal is ongeveer drie keer zo weinig als voor huisartsen, met gemiddeld 30,1 in MC besproken tuchtklachten per jaar. Hier lijkt wel sprake van enige discrepantie, aangezien de beroepsgroep van de huisartsen4 bijna vier keer zo groot is als die van psychiaters5.
Figuur 2. In MC besproken tuchtklachten tegen psychiaters (per jaar) als percentage van het totaal aantal besproken klachten.
Koppen van tuchtartikelen
Opvallend is dat de redactie MC er steeds vaker voor lijkt te kiezen om het specialisme van de beklaagde te noemen in de titel/kop van het stuk. Als we als voorbeeld de psychiaters nemen, werd het specialisme in 2015 slechts in 33% van de gevallen genoemd in de titel, in 2019 was dat in 85% van de gevallen en in 2020 zelfs in 100% (figuur 3). Voor andere specialismen lijkt een soortgelijke, zij het niet voor elk specialisme gelijke, ontwikkeling te spelen. Huisartsen worden in 2015 in 35% van de gevallen in de titel genoemd, in 2019 was dat in 70% en in 2020 100% van de titels, chirurgen worden in 2015 in 40% van de titels genoemd, in 2019 was dat 71% en in 2020 in 88%. Ik heb deze bevinding voorgelegd aan de redactie van Medisch Contact en er blijkt sprake van een redactionele keuze. Door het noemen van het specialisme in de kop van het artikel hoopt men duidelijker te maken dat het om een tuchtzaak gaat en zo kop beter aan te laten sluiten bij de inhoud.
Figuur 3. Het relatieve aantal klachten (per jaar) waarbij het specialisme psychiater genoemd is in de titel van het artikel in Medisch Contact.
Klachtendichtheid en MC-dichtheid
Een maat om over tuchtklachten te spreken is de klachtendichtheid: de hoeveelheid klachten per 100 beroepsbeoefenaars per tijdseenheid. In analogie hiervan zou je kunnen spreken over de MC-dichtheid, de hoeveel in MC besproken tuchtklachten per 100 beroepsbeoefenaars. Voor psychiaters is die gemiddeld 0,30 over de periode 2015-2019, vergelijkbaar met huisartsen (0,25) of specialisten ouderengeneeskunde (0,32), maar aanzienlijk hoger dan die van bijvoorbeeld anesthesiologie met 0,17.
Discussie en conclusie
Al met al kunnen we, om op de initiële hypothese terug te komen, concluderen dat het aantal tuchtklachten tegen psychiaters dat besproken wordt in Medisch Contact niet aan het toenemen is. Wat betreft het aantal besproken tuchtzaken in Medisch Contact, staan de psychiaters er niet per se goed, maar ook niet per se slecht op. Het aantal in MC besproken tuchtklachten van psychiaters is vergelijkbaar met dat van bijvoorbeeld huisartsen en specialisten ouderengeneeskunde, wat dat betreft kunnen we als psychiaters gerust zijn. Al waren 2019 en 2020 met respectievelijk 13 en 10 besproken tuchtzaken tegen psychiaters (11,2% en 12,8%) van het totaal aantal in MC besproken zaken) relatief gezien geen topjaren voor de psychiatrie.
Opvallend is dat de redactie van Medisch Contact er de afgelopen jaren voor gekozen heeft om bij het bespreken van tuchtklachten het specialisme van de beklaagde collega’s steeds vaker en consequenter te benoemen in de kop boven de betreffende artikels. In 2015 was dat, voor psychiaters, nog in slechts 33% van de gevallen tegen maar liefst 100% van de gevallen in 2020. Voor andere specialismen is een soortgelijke trend gaande. Tuchtklachten tegen bepaalde specialismen, zoals het specialisme van de lezer, vallen hierdoor sneller en meer in het oog (al is dat niet de officiële argumentatie). Dit verklaart ook mijn aanvankelijke idee dat tuchtklachten tegen psychiaters afgelopen jaren vaker in Medisch Contact stonden; dat was niet het geval, maar ze vallen me door de titel wel meer op.
De gemaakte redactionele keuze is vanuit het oogpunt van de leescijfers begrijpelijk, maar er zitten ook mogelijke (stigmatiserende) nadelen aan. Vooral omdat steeds meer mensen, en dokters zijn per slot van rekening ook maar mensen, niet verder lezen dan alleen (het liefst smeuïge) koppen.
Referenties
1 – https://www.medischcontact.nl/kennis-carriere/tuchtrecht.htm
2 – https://magazines.tuchtcollege-gezondheidszorg.nl/jaarverslagen/2020/01/jaarcijfers-over-2020
3 – https://magazines.tuchtcollege-gezondheidszorg.nl/jaarverslagen/2019/01/jaarcijfers-over-2019
4 – https://www.nivel.nl/nl/jaarcijfers-beroepsgroepen-de-zorg
5 – https://www.knmg.nl/opleiding-herregistratie-carriere/rgs/registers/aantal-registraties-specialistenaois.htm
