Sinds 1 januari is het zover: de invoering van het zorgprestatiemodel (ZPM) ter vervanging van het DBC-model in de GGZ. Vele collega’s zullen er al e-learnings en webinars over gevolgd hebben en worstelen nu met de invoering op de werkvloer. Maar wat was ook alweer de achterliggende gedachte om de financiering van de GGZ grondig op de schop te nemen? En wat schieten patiënt en zorgverlener uiteindelijk op met dit nieuwe financieringsmodel?
De weg naar een nieuwe vorm van bekostiging van de GGZ
De Nederlandse Zorgautoriteit (NZa) heeft in april 2019 een advies uitgebracht aan met ministerie van VWS over een nieuwe vorm van bekostiging die het DBC-model moest gaan vervangen, het zorgprestatiemodel. Het ministerie van VWS heeft in het najaar van 2018 om dit advies gevraagd, met specifieke aandacht voor ‘macro-budgettaire beheersbaarheid’ en ‘prikkels die doelmatige zorg bevorderen’. Verbeteringen voor de patiënt of de zorgverlener stonden dus niet zozeer op de voorgrond. Het uiteindelijke advies van de NZa werd wel uitgebracht met ondersteuning van verschillende veldpartijen, waaronder de NVvP, GGZ Nederland en patiëntenvereniging MIND. De NZa beschrijft in haar advies ook extra tijd nodig gehad te hebben om draagvlak te creëren bij de veldpartijen. Mogelijk heeft dit er wel toe bijgedragen dat ook de belangen van de patiënt en de zorgverlener meer aandacht hebben gekregen binnen het zorgprestatiemodel.
Knelpunten in het DBC-model
De NZa stelde, in samenwerking met de verschillende veldpartijen, twaalf knelpunten vast in het DBC-model binnen de GGZ. Eén spitst zich toe op het directe perspectief van de patiënt. In het rapport wordt namelijk beschreven dat het DBC-model geen transparantie biedt naar de patiënt welke zorg er precies geleverd is en waar bijvoorbeeld het eigen risico van de patiënt naartoe gaat, omdat de eindrekening in het DBC-model slechts een globaal beeld weergaf. Daarnaast wordt beschreven dat de minutenregistratie van zorgactiviteiten in het DBC-model direct leidde tot hoge administratieve lasten voor zorgverleners.
De overige tien knelpunten hebben meer betrekking op kostenbeheersing, bedrijfsvoering en kwaliteitssturing. In het DBC-model was typering aan de hand van de DSM-diagnose dominant. De zorgzwaarte is minder leidend, waardoor hoge zorgzwaarte minder goed vergoed werd. Hierdoor ontstond er een prikkel om voornamelijk ‘lichte’ zorgtrajecten aan te bieden omdat dit financieel voordeliger is voor een zorgaanbieder. Ten tweede zouden de tijdsgrenzen in de DBC leiden tot ‘strategisch declareren’ en leiden tot over- of onderbehandeling als dit financieel gunstiger was voor de zorgaanbieder. Tenslotte kwam de rekening van een DBC pas na een jaar. Dit zorgde ervoor dat pas laat in de behandeling uitbetaald wordt door de zorgverzekeraar.
Uitgangspunten ZPM
Op basis van deze knelpunten heeft de NZa een tiental ‘ontwerpcriteria’ opgesteld voor het ontwikkelen van een nieuw bekostigingsmodel. Samengevat moet er een eenvoudig, begrijpelijk model komen, dat inzicht biedt aan de patiënt welke zorg er daadwerkelijk geleverd is en hoe dit in rekening wordt gebracht. De prijzen moeten aansluiten bij de zorgzwaarte en behandelsetting en niet alleen van een diagnose afhankelijk zijn. Het ZPM moet gaan leiden tot een verlichting van de administratieve lasten voor zorgverleners en sneller inzicht geven in zorguitgaven en omzet van zorgaanbieders. Ten slotte wordt er met het ZPM een basis gelegd voor sturing op doelmatige zorg, die nog verder uitgewerkt en ontwikkeld moet worden.
Deze criteria worden concreet gemaakt in het ZPM door te werken met consulten in plaats van minutenregistratie, typering van de zorgsetting in plaats van de diagnose en een maandelijkse declaratie in plaats van een jaarlijkse. Bij aanvang van de behandeling moeten er een aantal patiëntkarakteristieken door de behandelaar worden ingevuld. Met deze ‘zorgvraagtypering’ moet de gewenste start gemaakt worden met sturing op gepaste en doelmatige zorg.
Discussie
Na een ontwikkeltraject van ruim drie jaar is het ZPM dan nu echt ingevoerd.
Veel zorgverleners en patiënten zullen mogelijk enthousiast zijn over een aantal van de gestelde doelen van het ZPM. Zorgverleners zijn af van de minutenregistratie en zullen minder administratieve last moeten gaan ervaren van het ZPM. Patiënten krijgen beter inzichtelijk welke zorg er aan hen wordt geleverd en waar hun jaarlijkse eigen risico naartoe gaat. Het afbrokkelen van de centrale positie van de DSM-diagnose in de financiering, kan ertoe leiden dat er meer ruimte komt voor gepersonaliseerde diagnostiek en minder ‘labelplakken’. Betere financiering van zware zorg kan het aanbod hiervan financieel aantrekkelijker maken, waardoor wachtlijsten voor patiënten met ernstige problemen hopelijk verkort gaan worden. Al met al zijn dit veranderingen waar zowel patiënten als zorgverleners iets mee op zouden kunnen schieten.
Toch zijn veel van de doelstellingen van het ZPM gericht op kostenbeheersing en verbetering van de bedrijfsvoering. Hierin schuilt een risico dat het ZPM een project wordt van managers en beleidsmakers. De wens tot kostenbeheersing en gunstige bedrijfsvoering kan op gespannen voet komen te staan met de wens tot een eenvoudig systeem met weinig administratieve lasten. Het zal moeten blijken wat hierin de overhand gaat nemen en hoe de belangen van patiënten en zorgverleners overeind blijven. Daarnaast is het nog een hele uitdaging om met het verder uitrollen van de zorgvraagtypering tot een breed gedragen instrument te komen waarmee gestuurd kan worden op doelmatigheid van zorg. Ieder financieringsmodel bevat uiteindelijk financieel lonende prikkels en heeft dus invloed op hoe zorgverleners en zorgaanbieders hun werkzaamheden uitvoeren. De tijd zal moeten uitwijzen welke prikkels het nieuwe ZPM hierin gaat geven.
Bronnen
Advies zorgprestatiemodel ggz en fz, Nederlandse Zorgautoriteit, 30 april 2019, te vinden op: NZA_advies_zorgpresentatiemodel05.indd (zorgprestatiemodel.nl)
