Er zijn van die Franse symptomen en syndromen die tot de verbeelding spreken, die ik graag zou tegenkomen in de praktijk maar die zeldzaam zijn zoals het syndroom van Cotard (de nihilistische waan dood te zijn) of Clérambault (erotomanie of verliefdheidswaan). Dit geldt ook voor het couvade syndroom.
Het couvade syndroom (ook wel: ‘sympathetic pregnancy’ of ‘mannenkraambed’) is het verschijnsel dat mannen met zwangere vrouwen zelf zwangerschapsverschijnselen en -kwalen gaan vertonen. Ze kunnen bijvoorbeeld last hebben van rugpijn, ochtendmisselijkheid, gewichtstoename en aan het einde van de zwangerschap zelfs weeën of postnatale depressieve klachten.
De antropoloog E.B. Tylor gebruikte de term couvade in 1865 voor het eerst om de rituelen te beschrijven die vaders in diverse culturen in verschillende historische perioden uitvoeren tijdens een zwangerschap. Deze rituelen werden aangetroffen bijvoorbeeld in Papoea-Nieuw-Guinea, China en Baskenland, maar ook al in de Griekse en Romeinse oudheid. De veronderstelling is dat het doel van couvade rituelen was om kwaadaardige geesten weg te jagen van moeder, om de emotionele band tussen vader en kind te versterken, om angst te verminderen terwijl de vrouw aan het bevallen is of om bovennatuurlijke krachten aan te roepen om het kind te gidsen gedurende het leven.
Net als bij vele verschijnselen die niet eenduidig te verklaren zijn, zijn er naast deze culturele ook psychodynamische (de man is jaloers op de zwangerschap van de vrouw, heeft ambivalente gevoelens over zwangerschap of rivaliseert met het ongeboren kind), biologische (de hormoonspiegels van testosteron, oestrogeen en prolactine van mannen veranderen tijdens zwangerschap van hun vrouw) en sociale verklaringen (de man moet zich verhouden tot zijn nieuwe rol als vader, met andere verwachtingen en verantwoordelijkheden) (Piechowski-Jozwiak & Bogousslavsky, 2018).
Bij dergelijke biopsychosociale of psychosomatische verklaringsmodellen, wordt vaak pas als er ook aanwijzingen zijn voor een biologische basis, (onterecht) een fenomeen als ‘echt’ beschouwd. Waarschijnlijk zijn feromonen deels verantwoordelijk voor de gevonden hormonale veranderingen het couvade syndroom. Uiteraard is het tweerichtingsverkeer: hormonen kunnen lichamelijke klachten en gevoelens uitlokken, en het gedrag en gevoelens die daar op volgen kunnen weer hormonen beïnvloeden (Saxbe e.a., 2018). Enigszins afhankelijk van de gehanteerde definitie, is het couvade syndroom een heel normaal fenomeen: bij de een sterker aanwezig dan bij de ander. Toch wordt het op de vele zwangerschapssites een beetje als watjesgedrag beschouwd, of hooguit schattig. Eigenlijk vermoed ik dat veel mannen het herkennen, maar daarom niet durven toe te geven. En dat is jammer. Want het couvade syndroom is in mijn ogen eigenlijk een uitzonderlijke vorm van empathie op waarschijnlijk het meest wonderlijke moment, in emotionele en fysieke zin, van een mensenleven.
Saxbe D, Corner GW, Khaled M, Horton K, Wu B, Khoddam HL. The weight of fatherhood: identifying mechanisms to explain paternal perinatal weight gain.Health Psychol Rev. 2018 Sep;12(3):294-311
Piechowski-Jozwiak B, Bogousslavsky J. Couvade Syndrome – Custom, Behavior or Disease? Front Neurol Neurosci. 2018;42:51-58
