Een beetje millennial doet aan yoga en meditatie. Hierdoor lijkt yoga echt iets van de laatste jaren, maar yoga wordt al beoefend sinds de vijfde eeuw voor Christus. Yoga bestaat uit allerlei lichamelijke- en ademhalingsoefeningen waarbij het idee is dat de verbinding tussen lichaam en geest wordt bevorderd. Veel beoefenaars ervaren in ieder geval ontspanning. Niet verrassend dus dat er in onderzoek ook gekeken is wat de effecten van yoga en ontspanning zijn op psychische klachten en psychiatrische aandoeningen. Voor dit artikel heb ik een snelle search gedaan op PubMed naar systematische reviews over het effect van yoga en ontspanning op verschillende psychiatrische aandoeningen en hieronder zal ik er een aantal bespreken.
Een systematische review van Melo-Dias1 onderzocht of progressieve spierrelaxatie effect had op onder andere. angst, sociaal functioneren en welbevinden bij mensen met schizofrenie. Er werden 5 studies met in totaal 216 deelnemers gevonden die naar deze verschillende uitkomsten keken. De studies vonden over het algemeen een afname van angstklachten, een verbetering van kwaliteit van leven en welbevinden. Hierbij moet worden opgemerkt dat deelnemers aantallen klein waren en er twee studies tussen zaten die het effect van een enkele sessie progressieve spierrelaxatie onderzochten. Een andere systematische review en meta-analyse2 onderzocht het effect van mind body therapieën (o.a. yoga, thai-chi) op de negatieve en positieve symptomen van mensen met schizofrenie. Vijftien RCT’s met 1081 deelnemers werden geïncludeerd. Er werd een afname in negatieve symptomen gevonden in vergelijking met standaardzorg. Het behandeleffect voor de yogastudies was klein en er was veel heterogeniteit. Voor de meditatiestudies was het behandeleffect gemiddeld en was er minder heterogeniteit. In de yogagroep werd ook een klein effect gevonden op positieve symptomen. Er werd geen effect gevonden in de andere mind body therapiegroepen.
Brinsley et al.3 deden een systematische review en meta-analyse naar het effect van yoga op depressieve symptomen bij verschillende psychiatrische aandoeningen. Er werden 19 studies geïncludeerd met in totaal 1080 deelnemers met onder andere. depressieve stoornissen, PTSS, schizofrenie en angststoornissen. Dertien studies konden worden gebruikt voor de meta-analyse waarin een afname met gemiddelde effect size werd gevonden van depressieve symptomen ten opzichte van de controlecondities. In de subgroepanalyse werd gevonden dat dit effect alleen stand hield in de groep die de wachtlijst als controleconditie had en voor de studies met depressieve stoornissen en schizofrenie. Hierbij moet worden opgemerkt dat sommige subgroepanalyses in kleine groepen werden gedaan. Het resultaat van deze meta-analyse komt redelijk overeen met de meta-analyse van Vollbehr et al. 4 waarin specifiek werd gekeken naar het effect van hatha yoga (een bepaalde vorm van yoga) bij patiënten met stemmings- en angststoornissen. In deze meta-analyse werd geen effect gezien op symptoomreductie bij depressieve stoornissen wanneer de controleconditie standaardzorg of een actieve therapie was. Er werd wel symptoomreductie gevonden met een gemiddelde effect size wanneer de controleconditie psychoeductie was. Voor de groep angststoornissen werd geen effect gevonden van hatha yoga op symptoomredutie, een subgroepanalyse kon niet worden gemaakt omdat er maar 5 studies voor deze groep waren geïncludeerd. De auteurs merken op dat de kwaliteit van de meeste geïncludeerde studies laag was en er veel heterogeniteit was.
Conclusie onderzoeksresultaten
Al met al zijn er redelijk wat methodologische beperkingen in de gevonden studies, maar zijn wat mij betreft de resultaten van yoga bij schizofrenie best veelbelovend. En daarnaast kunnen ontspanningsoefeningen of yoga voor mensen een fijn middel zijn om de balans tussen inspanning en ontspanning te behouden en helpend zijn voor een dagstructuur. Hieronder daarom een aantal tips voor in de dagelijkse praktijk.
Adem in adem uit in jouw praktijk
De meeste GGz instellingen of psychiatrische ziekenhuizen hebben een psychomotore therapeut en deze weet vaak wel raad met ontspanningsoefeningen of yoga. Daarnaast zijn er tegenwoordig op veel plekken yogastudio’s die mogelijk in de buurt liggen van (poli)klinieken. Voor sommige patiënten zal een reguliere yogaschool wellicht te prijzig zijn, dan kan gekeken worden naar alternatieven die worden aangeboden via de buurtsportcoaches (in de meeste gemeenten in Nederland aanwezig) of korting via een stadspas. Ook online is er voldoende aanbod, een van de bekendste yogi’s op YouTube is Adriene, zij heeft zelfs een hele afspeellijst met yoga for mental health*. Daarnaast zijn er nog diverse gratis apps die kunnen helpen met ontspanningsoefeningen, zoals Breath, en ook YouTube staat vol video’s van ontspanningsoefeningen. Een hele simpele ontspanningsoefening die je patiënten makkelijk kunt adviseren is 5-10 minuten even helemaal niets doen, dus ook niet op je telefoon kijken (ook leuk om zelf eens te proberen).
*Yoga with Adriene lijst met yoga for mental health: https://www.youtube.com/watch?v=Sxddnugwu-8&list=PLui6Eyny-UzwDdFPVSeYN3aTG_B1qtHtz
Dit artikel is onderdeel van de DJP Leefstijlreeks.
Referenties:
1. Vera-Garcia E, Mayoral-Cleries F, Vancampfort D, Stubbs B, Cuesta-Vargas AI. A systematic review of the benefits of physical therapy within a multidisciplinary care approach for people with schizophrenia: An update. Psychiatry Res. 2015;229(3):828-839. doi:10.1016/j.psychres.2015.07.083
2. Sabe M, Sentissi O, Kaiser S. Meditation-based mind-body therapies for negative symptoms of schizophrenia: Systematic review of randomized controlled trials and meta-analysis. Schizophr Res. 2019;212(August 2019):15-25. doi:10.1016/j.schres.2019.07.030
3. Brinsley J, Schuch F, Lederman O, et al. Effects of yoga on depressive symptoms in people with mental disorders: A systematic review and meta-analysis. Br J Sports Med. Published online 2020:1-10. doi:10.1136/bjsports-2019-101242
4. Vollbehr NK, Bartels-Velthuis AA, Nauta MH, et al. Hatha yoga for acute, chronic and/or treatment-resistant mood and anxiety disorders: A systematic review and meta-analysis. PLoS One. 2018;13(10):1-28. doi:10.1371/journal.pone.0204925
