Deze column verscheen eerder in De Psychiater (maart 2025). In deze rubriek pakken redactieleden en alumni van De Jonge Psychiater om beurten de pen op om hun persoonlijke visie op de psychiatrie te ontvouwen. Deze keer is dat Louise Smallenburg.
Met de bekende blauwe zak verlaat de man die ik tijdens mijn weekenddienst heb beoordeeld het Penitentiair Psychiatrisch Centrum (PPC). Bestemming onbekend. Als ik ’s avonds thuis voor de haard zit, bekruipt me een machteloos gevoel: waar hebben al die hulpverleners zich voor ingespannen en hoe lang zal deze man het redden voordat hij weer op de stoep van het PPC staat?
Het gaat hier niet om mijn gevoelens, maar om de gezondheid van deze gedetineerde patiënt en de veiligheid van de maatschappij. Om dat laatste maak ik me in dit geval niet de meeste zorgen: deze man had enkel diefstallen op zijn strafblad staan en zat dit keer voor het stelen van blikjes Red Bull. Om de gezondheid van deze man maak ik me wél zorgen. Bij binnenkomst zagen we een achterdochtige man die zijn cel nagenoeg niet uit kwam. Hij had het idee dat wij hem als ‘afgevaardigden van Justitie’ wilden vergiftigen, waardoor hij slecht at en dronk. Buiten greep hij naar drank en drugs, maar ook na abstinentie van middelen gedurende enkele weken in het PPC hielden de psychotische verschijnselen aan. Zelf wilde hij geen antipsychotica slikken omdat er met hem niets aan de hand zou zijn. Met een dwangbehandeling zoals die binnen de wetgeving in penitentiaire inrichtingen te realiseren is, konden we hem uiteindelijk een anti psychotisch depot toedienen. De achterdocht hield aan, maar hij at en dronk weer.
Ondertussen was onze spv hard aan de slag om ‘nazorg’ te realiseren. De man werd niet pro Justitia gerapporteerd, omdat de Officier van Justitie binnen het strafrecht slechts beperkte mogelijkheden zag. Hij zou gelet op het relatief kleine delict waarschijnlijk maar kort in detentie blijven, waarna er geen zicht op een dak boven zijn hoofd was. Ook al was de geschatte detentietijd waarschijnlijk te kort om een zorgmachtiging te realiseren, werd toch een poging gewaagd. Een onafhankelijke psychiater van het PPC stond al klaar om een Medische Verklaring op te stellen. Het (spoed)proces liep echter vertraging op omdat de Officier van Justitie geen geneesheerdirecteur kon aanwijzen. De ene instelling wees naar de andere, omdat de man geen vaste woon of verblijfplaats had en omdat verslaving of juist ‘psychiatrie’ op de voorgrond zou staan.
Die discussie werd ingehaald door de tijd. Op vrijdagavond kwam het bericht dat deze man door de strafrechter in vrijheid werd gesteld. Dan mogen wij hem niet langer in een gevangenis vasthouden en moeten we hem onmiddellijk laten gaan. Ik beoordeelde hem echter eerst en vroeg ook de crisisdienst om een beoordeling. Het ging misschien nu wel iets beter met hem, maar buiten onze hoog beveiligde (beveiligingsniveau 4) en gestructureerde setting van het PPC zou al heel snel weer sprake zijn van ernstig nadeel, zo schatte ik in. De crisisdienst zag onvoldoende gevaarscriteria om een crisismachtiging uit te schrijven, want: geen acute teloorgang. Ergo: geen crisismachtiging en geen zorgmachtiging. Een te korte detentie om een zorgmachtiging te realiseren. En een te lange detentie voor een crisismachtiging?
Een casus als deze is niet uniek: ik zie ze in allerlei variaties voorbijkomen. Ondanks de inspanningen van een ieder vallen deze patiënten toch geregeld tussen wal en schip na detentie, met alle gevolgen van dien. De oplossing is natuurlijk niet zo makkelijk. Het is treurig dat we gezamenlijk blijkbaar onvoldoende kunnen zorgen voor deze groep mensen. We hebben te kampen met een structureel beddentekort in de ggz en kunnen deze patiënten ook niet langer in de gevangenis houden. Maar ondertussen zien we lijdzaam toe hoe deze patiënten teloorgaan door zorgsystemen die niet goed op elkaar aansluiten. Laten we, ggzinstellingen en het PPC, de gelederen sluiten, zodat we in ieder geval als zorgprofessionals deze groep niet tussen wal en schip laten vallen.
