Gezellige foto’s van gezonde mensen, lachende ouders met kinderen, veelal in een landelijke omgeving. Geen patiënt met schizofrenie, geen verwarde oudere in een verpleeghuis. Op de website van de zorgverzekeraar is het altijd zonnig.
Van Dale stelt: zorg·ver·ze·ke·raar (de; m; meervoud: zorgverzekeraars): bedrijf dat verzekeringen tegen ziektekosten aanbiedt. Een verzekeraar wil geen patiënten, maar klanten. Gezonde klanten. Marketing is een middel om de kosten zo laag mogelijk te houden en zoveel mogelijk klanten te binden. Net zoals een farmaceutisch bedrijf zoveel mogelijk winst probeert te maken op het verkopen van geneesmiddelen.
Niet iedere verzekeraar of farmaceut is een Wolf of Wall Street. Zorgverzekeraars bemoeien zich steeds meer met de kwaliteit van zorg. Volgens het poldermodel is er een systeem ontstaan van belanghebbenden die in continu overleg zijn. Dit heeft weinig met marktwerking te maken, maar met een politiek spel waarin onderhandelen zo stroef gaat dat het op modderworstelen in een moeras lijkt.
Kwaliteit wordt gemeten met vragenlijsten die meestal door de verzekeraar of een ander adviserend instituut als voorwaarde aan ziekenhuizen en huisartsen worden gesteld voor de contracten. Dit lijkt hetzelfde als vragen aan de auto-industrie om hun eigen normen voor uitstoot te bepalen. Of aan de tabaksindustrie om hun eigen testen te doen om de schadelijkheid van sigaretten aan te tonen. Een leger aan zorg- en kwaliteitsmanagers, cijferaars, adviseurs, zorgverkopers en -inkopers draait rondjes aan verschillende vergadertafels.
Welke rol heeft de psychiater hierin? Net als in grote, gefuseerde ggz-instellingen of ziekenhuizen is het voor de individuele psychiater moeilijk om directe invloed te hebben op het beleid. Terwijl de psychiater wel inhoudelijk verantwoordelijk en aansprakelijk is voor de geleverde zorg per individuele patiënt. Bestaat er een gedragscode voor managers in de zorg? Bij bankiers proberen ze het, maar werkt het matig.
De ggz moet de hand in eigen boezem steken. We hebben boter op ons hoofd. Commercieel opgezette instellingen gericht op coaching van mensen met lichte psychiatrische klachten. Geen 24-uurs zorg leveren, niet bereikbaar zijn voor collega-psychiaters als een patiënt in crisis is, of doorverwijzen als de patiënt niet snel opknapt. Uitbuiten van stagiaires-psychologen door ze zorg te laten verlenen waar ze niet voor opgeleid zijn. Belachelijke productie- eisen en verlengde-arm-constructies waarbij je als psychiater een veel te groot aantal patiënten onder je hoede hebt. Psychiaters die ontevreden zijn over de ggz-instelling die zich als zzp-er laten inhuren door dezelfde instelling, ‘want nu heb ik de vrijheid’.
Wij zijn medeverantwoordelijk voor de betaalbaarheid van zorg. Maar we hebben als eerste verantwoordelijkheid voor de inhoud en kwaliteit van de patiëntenzorg.
Onder het mom ‘de zorg moet betaalbaar blijven’ wordt veel onzin verkocht. Een zorgverzekeraar die het in zijn hoofd haalt depressiebehandelingen op basis van resultaat te belonen: het is discriminatie en moreel verwerpelijk. Welke zorgverzekeraar durft het aan behandelingen voor dementie, diabetes, hartfalen of oncologische zorg op resultaat af te rekenen? Nee beste zorgverzekeraar, nee beste politicus, de meeste patiënten worden niet beter maar hebben wel zorg nodig.
In de (R)OMgekeerde wereld is de individuele maat zoek. We kennen allemaal het beruchte ‘N=1’. Maar andersom wordt vaak genegeerd dat ‘N=10.000’ niets hoeft te zeggen over de individuele patiënt. Systematisch verzamelde data kunnen waardevol zijn als je ze in de juiste context plaatst. Net als de uitkomsten van een goed uitgevoerde RCT belangrijke wetenschappelijke uitkomsten geeft, is het moeilijk de klinische relevantie hiervan te interpreteren. De menselijke maat is niet te meten. In verkeerde handen vormen big data een perverse prikkel waarin het individu wordt vermorzeld.
Hoewel er wekelijks onheilspellende berichten over ons zorgsysteem verschijnen is de zorg in Nederland van hoog niveau, relatief betaalbaar en over het algemeen solidair. Maar om ons ogenschijnlijk perfect zorgsysteem voor een moreel failliet te behoeden, is het mantra: ‘Alle patiënten zijn gelijk, en psychiatrisch patiënten zijn net zo gelijk als alle andere patiënten’.
Dit opiniestuk was eerder verschenen in De Psychiater
